۱۴. امثال فارسى و عربى

الف) مثال پارسى

۱. در تفسير آيه: «وَدُّوا ما عَنِّتُمْ» :
... و گفتند: مراد كفر و ضلالت است؛ كما قال اللّه تعالى: «وَدُّوا لَوْ تَكفُرُونَ كَما كَفَرُوا» [1] . و اين آن مثل است كه پارسيان گويند: «خرمن سوخته سوخته خواهد خرمن»
هر كه يافتى گرفتار باشد و به عيبى آلوده، خواهد كه همه جهان چه او باشند تا عيب او پوشيده شود؛ چنان كه مثل است در مرگ با نبوه كه جشن باشد. اگر چه آيه در جهودان است، بعينه صفت اهل روزگار ماست. (تفسير ابوالفتوح رازى، ج ۱، ص ۶۳۶). [2]
۲. در تفسير آيه: «وَلا تَهِنُوا فِي ابْتِغاءِ القَوم» [3] :
و اين بر طريق مثل است؛ چنان كه شاعر گفت:
۰ القوم امثالكم لهمفي الرأس لا ينشرون ان قتلوا ۰
و منه بالفارسيّة:
۰ فريدون فرّخ فرشته نبودز مشك و ز عنبر سرشته نبود ۰
(تفسير ابوالفتوح رازى، ج ۲، ص ۳۹). [4]
۳. در ج ۲، ص ۳۱۲ [5] گويد:
اشتدّى ازمة تنفرجى. «اى سختى سخت شو تا بشوى نه بينى كه به آخر شب كه وقت سحر باشد، تاريكى سخت تر باشد و آن وقت راخود براى اين سحر خوانند چون ظلمت به غايت رسد، رايت عدل برآيد.

[1] آل عمران (۳): آيه ۱۱۸؛ نسا (۴): آيه ۸۹ .

[2] روض الجنان، ج ۵، ص ۳۰.

[3] نسا (۴): آيه ۱۰۴.

[4] روض الجنان، ج ۶، ص ۹۷.

[5] همان، ج ۷، ص ۳۸۶ ـ ۳۸۷ .