۱۰. اشارات صوفيّه و عرفاء

شيخ گاهى در ترجمه لغات و تفسير آيات به مشرب عرفاء و صوفيّه توجّه داشت و بر آن طريق به توجيه مطالب مبادرت ورزيد؛ مثلاً در اثناى تفسير راجع به مسائلى از قبيل اخلاص (ج ۱، ص ۲۱۵ [1] ؛ ج ۴، ص ۵۳۷) [2] و توكّل (ج ۱، ص ۲۶۹ [3] ، ۳۲۵ [4] ، ۶۷۵ ـ [5] ۶۷۶؛ ج ۳، ص ۲۰۹) [6] و ذكر (ج ۱، ص ۲۳۱ ـ ۲۳۴ [7] و ۷۱۳ [8] ؛ ج ۴، ص ۶۹، ۲۳۹ [9] ؛ و صبر (ج ۱، ص ۲۳۶، ۲۳۷، ۲۳۸ [10] ، ۵۲۴ [11] و فقر (ج ۱، ص ۲۶۹ ـ ۲۷۰ [12] ) و صدق (ج ۳، ص ۳) [13] توجيهات و اشاراتى دارد و به مذاق اهل اشاره و سالكان طريق حق سخنانى مى آورد كه جذبه و حلاوت خاصّى دارد و خواننده را تحت تأثير قرار مى دهد.
اگر چه تفسير شيخ را نمى توان تفسيرى به مشرب و مذاق عارفان و صوفيان تلقّى كرد، مع هذا همين اشاراتى كه به مناسباتى چند درباره كلمات و آيات قرآن به مذاق عرفاء در آن رفته، حائز ارزش است؛ چه وى در موقع مناسب، لطف سخن و حلاوت مطلب را از نظر دور نداشته و با اتّخاذ اين شيوه، نثر ساده تفسير را زيباتر و بحث خود را جذاب تر ساخته و پرداخته است. اينك يكى دو نمونه از آن نقل مى شود: در اثناى تفسير [14] آيه: «وَ الَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَ يَسْقِينِ» [15] چنين مى گويد:

[1] روض الجنان، ج ۲، ص ۱۹۰ ـ ۱۹۱.

[2] همان، ج ۱۷، ص ۶۰ .

[3] همان، ج ۲، ص ۳۲۲ ـ ۳۲۸ .

[4] همان، ج ۲، ص ۱۱۶ ـ ۱۲۰.

[5] همان، ج ۵، ص ۱۲۷ ـ ۱۳۱.

[6] همان، ج ۱۱، ص ۲۵۶.

[7] همان، ج ۲، ص ۲۲۹ ـ ۲۳۵.

[8] همان، ج ۵، ص ۲۲۸ ـ ۲۲۹.

[9] همان، ج ۱۴، ص ۲۰۳؛ ج ۱۵، ص ۲۱۲.

[10] همان، ج ۲، ص ۲۳۹ ـ ۲۴۶.

[11] همان، ج ۴، ص ۲۴۴ ـ ۲۴۶.

[12] همان، ج ۲، ص ۲۲۱ ـ ۲۲۶.

[13] همان، ج ۱۰، ص ۹۳ ـ ۹۴.

[14] همان، ج ۱۴، ص ۳۳۱ ـ ۳۳۲.

[15] الشعرا (۲۶): آيه ۷۹ .