﴿فـَبـِمـا رَحـْمـَةٍ مـِنَ اللّهِ لِنـْتَ لَهـُمْ وَ لَوْ كـُنـْتَ فـَظـّاً غـَليـظَ الْقـَلْبِ لاَ نـْفـَضُّوا مـِنـْ حَوْلِكَ...﴾(165)

بـه سـبـب رحـمـت خـدا بـا آنـهـا خـوشـخـو و مـهـربـان هـسـتـى ، اگـر تـنـد خـو و سـخـت دل بودى ، از گرد تو پراكنده مى شدند.

از ايـن آيـه اسـتـفـاده مـى شـود اگـر معلّمان و مربّيان جامعه به جاى صفات زيباى اخلاقى به اخلاق زشت آلوده باشند نه تنها از عهده تعليم و تربيت انسانها برنمى آيند، بلكه آنها رااز تـربـيتهاى دينى بيزار و فرارى مى كنند و به جاى اصلاح ، به فساد مى كشانند، بنيانگذار جمهورى اسلامى در اين باره چنين مى فرمايد:

(آن كـسـى كـه عـالم اسـت ، آن كسى همه چيز را مى داند، لكن تزكيه نشده ، تصفيه نشده است ، تـربـيـت الهى نشده است ، آن علمش وسيله است از براى اينكه بشر را به تباهى بكشد، چه بسا عـالمـانـى كـه بـراى بـشـر، تـبـاهـى هـديـه مـى آورنـد، آنـهـا از جهّال بدتر هستند و چه بسا متخصّصانى كه براى بشر فلاكت ايجاد مى كنند، تباهى ايجاد مى كـنـنـد، آنـهـا از مـردم عـامـى بـدتـر هـسـتند و ضررشان بيشتر است ، همان است كه قرآن فرمود: ﴿كَمَثَلِ الْحِمارِ﴾ و از آن هم بالاتر اينكه موجب صدمه به ديگران مى شود. (166)

ج ـ علمى (167)

سـوّمين بخش از ويژگيهاى مربى و معلّم خوب به بُعد علمى او مربوط مى شود كه در آن ميان ، ويژگيهاى زير از اهميّت بيشترى برخوردار است :

1 ـ فراست و هوشيارى : معلّم ، ناگزير بايد از معلومات كافى برخوردار باشد تا بتواند از عهده تعليم و پاسخگويى به اشكالات كلاس بر آيد، و چنين كارى بستگى به فراست و نبوغ علمى در حدّ متعارف دارد.

2 ـ احـاطـه عـلمـى بـه مـوادّ درسـى : مـعـلّم بـايـد بـه مـوادّى كـه تـدريـس مـى كـنـد، احـاطـه كـامـل داشـتـه باشد تا به گونه اى شايسته ، ذهن شاگردان خود را ورزيده سازد، در غير اين صـورت ، نـه تـنـهـا معلم موفّقى نخواهد بود بلكه عمر شاگردان خويش را تلف و آنها را از مواد و محيط آموزشى گريزان مى كند.

مـرحـوم شـهـيـد ثـانـى در اين باره مى نويسد: (كسى كه مى خواهد عهده دار منصب تعليم گردد بـايـد قـبلاً مراتب صلاحيت و شايستگى خويش را براى احراز چنين مقامى فراهم آورد و بايد اين شايستگى در تمام مظاهر وجود او پديدار باشد.)(168)

3 ـ روان شـنـاسـى : مـادامـى كـه مـعـلم ، نـفـسـانـيـات و خـصـوصـيـات عـقـلانـى و اسـتـعـدادهـا و مـراحـل مـخـتلف رشد و نمو عقلى و در نهايت به مسائل مختلف روان شناسى احاطه نداشته باشد، مـعـلم مـوفـّقـى نـخـواهـد بـود، زيـرا او عـلاوه بـر وظيفه تعليم ، مسؤ وليت تربيت و راهنمايى مـتـعـلّمـان را نيز بر دوش دارد و با آشنايى با روان شناسى تربيتى امكان مى يابد كه با هر يك از متعلّمان رفتارى مناسب با مقدار توانايى عقلانى آنان ، در پيش گيرد.

4 ـ تـمـايـل بـه تـعـليـم و تـربـيـت : طـبـيـعـى اسـت كـه مـعـلّم و مـربـّى بـايـد بـه شغل خويش علاقمند باشد و گرنه نمى تواند معلم يا مربى خوبى باشد. تجربه نشان داده اسـت كـه عـنـصـر مـيـل و اشـتـيـاق ، كـارآيـى زيـادى در مـوفـقـيـت صـاحـبـان هـر شـغـل و حـرفـه اى دارد و بـرعـكـس ، بـى مـيـلى و كـراهت ، سبب ركود و بى توفيقى در كار مى گردد.

5 ـ افـزودن مـعـارف و مـعـلومـات : پنجمين ويژگى علمى يك معلم و مربّى موفق ، ترقّى علمى و فـرهـنـگى خويش است ، پرداختن به اين مهم ، سبب مى شود تا معلّم سطح علمى خويش را پا به پـاى تـعـليـم ديـگـران بالا ببرد و نسبت علمى او و متعلّمانش محفوظ بماند و برعكس ، اگر چنين نـكـنـد، پـس از چـنـدى در رديـف شـاگـردان خـود قـرار مـى گـيـرد و اى بـسـا آنـان با مطالعه و فراگيرى خارج از كلاس ، از معلم خود جلو بيفتند و حتى پرسشهايى در كلاس طرح كنند كه او از پاسخ آنها درمانده شود.