نتيجه اينكه تا از سوى بندگان توبه و انابه‌اى نباشد، تا پيرو فرمان او نباشند تا جهاد و تلاش و كوششى صورت نگيرد، و تا گامهاى نخستين را در مسير حق برندارند. لطف الهى شامل حال آنان نمى‌شود، دست آنان را نمى‌گيرد و ايصال به مطلوب نمى‌كند.

آيا شمول هدايت نسبت به كسانى كه داراى اين اوصافند بى‌حساب است و يا دليل بر جبرى بودن هدايت محسوب مى‌شود.

ملاحظه مى‌كنيد آيات قرآن در اين زمينه بسيار روشن و گويا است، منتهى كسانى كه نتوانسته يا نخواسته‌اند جمع‌بندى صحيحى از آيات هدايت و ضلالت كنند گرفتار چنان اشتباه خطرناكى شده‌اند، و «چون نديدند حقيقت، ره افسانه زدند» بايد گفت زمينه اين‌ «ضلالت» را نيز خودشان فراهم ساخته‌اند!

به هر حال مشيت الهى كه در آيات هدايت و ضلالت روى آن تكيه شده، هرگز به معنى مشيت بى‌دليل و خالى از حكمت نيست، بلكه در هر مورد شرائط خاصى دارد كه آن را هماهنگ با حكيم بودن او مى‌كند. [1]

[1]- تفسير نمونه 19/ 461