گرچه اين آثار براى ما در اين دنيا محسوس و درك‌كردنى نيست، امّا بدون شك وجود دارد، و روزى كه در آن روز ديد تازه‌اى پيدا مى‌كنيم همه اينها را مى‌بينيم و مى‌خوانيم.

تعبير به‌ «خواندن» هرگز نبايد ما را از آنچه در تفسير بالا ذكر شد، منحرف سازد، زيرا خواندن نيز مفهوم وسيعى دارد كه هرگونه مشاهده را در معنى وسيعش جاى مى‌دهد، مثلًا در تعبيرات روزمرّه گاه مى‌گوئيم در چشمهاى او خواندم كه چه تصميمى دارد و يا فلان عمل را كه از فلانى سرزد، بقيه‌اش را خواندم، همچنين تعبير به خواندن، در مورد عكسهائى كه از بيماران مى‌گيرند نيز امروز رائج است.

روى همين جهت است كه در آيات قرآن مى‌خوانيم خطوط اين نامه عمل به هيچ‌وجه قابل انكار نيست، زيرا كه آثار واقعى و تكوينى خود عمل است، درست مانند صداى ضبط شده انسان يا عكسى كه از او گرفته‌اند و يا اثر انگشت او. [1]

(و امّا فلسفه نامه اعمال)

بدون شك بيان گسترده و شرح نامه اعمال در آيات قرآنى و روايات مخصوصاً با توجه به اينكه تمام جزئيات اعمال و سخنان و نيات در آن ثبت مى‌شود در درجه اول به منظور آثار تربيتى آن است و كراراً گفته‌ايم قرآن شرح تمام معارف واقعى را وسيله‌اى براى تهذيب نفوس، و تكامل ارواح، و تقويت مبانى اخلاق و تقوى، قرار داده، و به انسانها هشدار مى‌دهد كه مراقب گفتار و رفتار خويش باشند كه همه چيز ثبت مى‌شود و يكجا در قيامت بى‌كم‌وكاست ارائه داده خواهد شد.

درست است كه احاطه علمى پروردگار ما فوق همه اينها است و كسى كه ايمان كامل به احاطه علمى خداوند و حضور وجودى او در همه جا و هر زمان دارد، نيازى به نامه اعمال ندارد، ولى در غالب مردم، توجه به اين حقيقت مى‌تواند منشأ آثار فراوانى باشد.

كسى كه مى‌داند دائماً نوار ضبط صوتى همراه او است و يك دستگاه كاملا مجهز فيلمبردارى در خلوت و اجتماع از باطن و ظاهر، و درون و بيرون او، فيلمبردارى مى‌كند، و سرانجام تمام اين فيلمها، و آن نوارها، به صورت پرونده زنده و گويا و غير

[1]- تفسير نمونه 12/ 55