گواه ديگر اينكه «خوارزمى» دانشمند معروف اهل تسنن در كتاب «مناقب» از «على بن رياح» نقل مى‌كند كه على بن أبي طالب و ابىّ بن كعب، قرآن را در زمان رسول خدا صلى الله عليه و آله جمع‌آورى كردند.

سومين شاهد جمله‌اى است كه «حاكم» نويسنده معروف اهل سنت در كتاب «مستدرك» از «زيد بن ثابت» آورده است:

زيد مى‌گويد: «ما در خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله قرآن را از قطعات پراكنده جمع‌آورى مى‌كرديم و هر كدام را طبق راهنمائى پيامبر صلى الله عليه و آله در محل مناسب خود قرار مى‌داديم، ولى با اين حال اين نوشته‌ها متفرق بود پيامبر صلى الله عليه و آله به على عليه السلام دستور داد كه آن را يكجا جمع كند، و ما را از ضايع ساختن آن بر حذر مى‌داشت».

سيد مرتضى‌ دانشمند بزرگ شيعه مى‌گويد: «قرآن در زمان رسول اللَّه به همين صورت كنونى جمع‌آورى شده بود» [1].

طبرانى و ابن عساكر از «شعبى» چنين نقل مى‌كنند كه شش نفر از انصار، قرآن را در عصر پيامبر صلى الله عليه و آله جمع‌آورى كردند [2] و قتاده نقل مى‌كند كه از انس پرسيدم چه كسى قرآن را در عصر پيامبر صلى الله عليه و آله جمع‌آورى كرد، گفت چهار نفر كه همه از انصار بودند: ابىّ بن كعب، معاذ، زيد بن ثابت، و ابو زيد [3] و بعضى روايات ديگر كه نقل همه آنها به طول مى‌انجامد.

به هر حال علاوه بر اين احاديث كه در منابع شيعه و اهل تسنن وارد شده انتخاب نام فاتحة الكتاب براى سوره حمد- همانگونه كه گفتيم- شاهد زنده‌اى براى اثبات اين موضوع است.

سؤال:

در اينجا اين سؤال پيش مى‌آيد كه چگونه مى‌توان اين گفته را باور كرد با اينكه در ميان گروهى از دانشمندان، معروف است كه قرآن پس از پيامبر صلى الله عليه و آله جمع‌آورى‌

[1]- مجمع البيان جلد اول صفحه 15.

[2]- منتخب كنز العمال ج 2 صفحه 52.

[3]- صحيح بخارى ج 6 صفحه 102.