و «قيام» [1] نيز جمع قائم.

بنابراين، عبادالرحمن كسانى هستند كه به خاطر رضاى خداوند، لااقل بخشى از شب را، از رختخوابهاى خويش جدا شده، و به راز و نياز با خداى خويش مى‌پردازند، و نماز شب را، كه شامل سجده و قيام و ديگر افعال است، به جا مى‌آورند. اين كه نماز شب جزء صفات عبادالرّحمن شمرده شده، جايگاه خاصّ آن را در مسأله تربيت و سير و سلوك الى اللّه مى‌رساند.

2- دومين آيه‌اى كه پيرامون نماز شب سخن مى‌گويد، آيه شريفه 79 سوره إسراء است. در اين آيه مى‌خوانيم:

وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى‌ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَاماً مَحْمُوداً

(اى پيامبر ما!) پاسى از شب را (از خواب بر خيز، و) قرآن (و نماز) بخوان! اين يك وظيفه اضافى (و فوق‌العاده) براى توست؛ اميد است پروردگارت تو را به مقامى در خور ستايش بر انگيزد.

«تهجّد» از مادّه «هجود» است. هجود به معنى خواب است، ولى تهجّد به معناى ضدّ آن‌ [2] يعنى بيدارى است!

«نافله» به چيزى اضافى گفته مى‌شود. عرب به هر چيز اضافه و فوق برنامه نافله مى‌گويد؛ چه اضافه بر نمازهاى واجب باشد، يا اضافه بر روزه‌هاى واجب، يا چيزهاى ديگر. ولى اين كلمه در بين ما فقط در نمازهاى مستحبّى به كار گرفته مى‌شود.

با توجّه به آنچه كه گذشت، معنى آيه شريفه چنين مى‌شود: «اى پيامبر! بخشى از شب را بيدار باش و علاوه بر نمازهاى واجب روزانه، نمازهاى اضافى و فوق برنامه به جا آور.»

[1]. قيام هم معناى مصدرى دارد (به معناى «ايستادن») و هم معناى وصفى؛ كه در آيه شريفه معنى دوم منظور است.

[2]. زيرا برخى از افعال ثلاثى مجرّد، هنگامى كه تبديل به ثلاثى مزيد مى‌شوند، معناى آن متفاوت مى‌شود، كه كلمه مذكور يك نمونه آن است.