د- از امام صادق عليه السلام پرسيدند: جامع‌ترين آيات اخلاقى قرآن‌مجيد كدام آيه است؟

حضرت فرمودند: آيه 199 سوره اعراف. [1] چرا كه مشتمل بر عفّت و حكمت و شجاعت است و اين امور، اصول سه گانه اخلاق محسوب مى‌شود.

2- دومين آيه‌اى كه پيرامون مدارا، سخن مى‌گويد، آيه 72 همين سوره فرقان است. در اين آيه شريفه مى‌خوانيم: «وَ إِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَاماً»

عبادالرّحمن هنگامى كه با سخنان لغو، انسانهاى لغو، مجالس لغو، فيلمهاى لغو، نشريات لغو، و خلاصه هر آنچه لغو است، مواجه مى‌شوند، بزرگوارانه ازكنار آن عبور مى‌كنند، و درگير آن نمى‌شوند. البتّه آيه فوق علاوه بر مساله «مدارا» صفت ديگرى از صفات عبادالرّحمن را نيز بيان مى‌كند، كه در آينده به آن خواهيم پرداخت.

خلاصه اين كه، يكى از صفات و ويژگى‌هاى عبادالرّحمن تحمّل و حوصله و صبر، در برابر انسانهاى جاهل و نادان است؛ يعنى عصبانى نمى‌شوند، و با آنها گلاويز و درگير نمى‌گردند؛ بلكه تا حدّ امكان با مدارا و نرمى با آنها رفتار مى‌كنند.

مُدارا در كلام معصومين‌

1- در روايتى از پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مى‌خوانيم:

أَعْقَلُ النَّاسِ أَشَدُّهُمْ مُدَارَاةً لِلنَّاسِ‌ [2]

عاقلترين مردم كسى است كه بيش از همه با مردم مدارا كند.

بر خلاف آنچه امروزه مرسوم شده، كه مردم با كمترين برخوردى عصبانى مى‌شوند، و در مواجهه با ديگران تحمّل و سعه صدر ندارند، اسلام تأكيد مى‌كند كه مسلمان عاقل بايد اهل مداراى با مردم باشد، و هر چه قدرت مدارايش بيشتر باشد، عقل او بيشتر خواهد بود.

[1]. تفسير نمونه، جلد 7، صفحه 64.

[2]. سفينة البحار، جلد 3، صفحه 30.