مرتكب شده) روح عليل و ضعيف و ناتوان خويش را تقويت كند، تا مبادا بار ديگر مبتلا به گناه شود؛ زيرا روح قوى و نيرومند به مراتب كمتر آلوده به گناه مى‌گردد.

حضرت على عليه السلام در اين رابطه مى‌فرمايد:

وَ الْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى‌ اللَّحْمِ ا لَّذِى نَبَتَ عَلَى السُّحْتِ فَتُذِيبَهُ بَالْأَحْزَانِ، حَتَّى تُلْصِقَ الْجِلْدَ بَالْعَظْمِ، وَ يَنْشَأَ بَيْنَهُمَا لَحْمٌ جَدِيدٌ [1]

ركن پنجم توبه آن است كه گوشتهايى كه در اثر حرام (و در زمانى كه در مسير گناه سير مى‌كردى) بر اندامت روئيده، با اندوه بر گناه آب كنى، تا چيزى از آن باقى نماند، و گوشت تازه (در زمانى كه در مسير طاعت الهى گام بر مى‌دارى) به جاى آن برويد.

آرى، گوشتهايى كه در زمان ارتكاب گناه روئيده، مسموم و فاسد است؛ بايد آنها را آب كرد تا گوشتهاى سالم برويد. وگرنه خطر ابتلاى مجدّد به گناه و معصيت وجود دارد. علاوه بر اين، اگر حقّى از كسى ضايع كرده، بايد صاحبش را راضى كند، يا از او حلاليّت بطلبد. و اگر عبادتى را ترك نموده، قضاى آن را به جا آورد.

نتيجه اين كه، از اقسام سه‌گانه توبه، قسم سوم، توبه حقيقى و واقعى، و دو قسم ديگر فريب دادن خويشتن است.

پروردگارا! توفيق توبه ريشه‌دار و ماندگار به ما عنايت فرما!

تبديل گناهان به ثواب و اطاعت!

توبه حقيقى و واقعى آثار عجيبى دارد! هنگامى كه انسان توفيق چنين توبه‌اى پيدا مى‌كند، و با اعمال صالح، گذشته را جبران مى‌نمايد، خداوند گناهان گذشته‌اش را مى‌بخشد، و آنها را از پرونده اعمالش مى‌شويد، و او را به خاطر آن گناهان مجازات نمى‌كند؛ بلكه اگر تعجّب نكنيد، طبق صريح آيات مورد بحث، تمام آن گناهان را

[1]. نهج البلاغه، كلمات قصار، شمارهّ 417.