است. در صورتى كه از نظر علمى ثابت شده است كه جنون عامل ديگرى دارد. از اين رو مفسّران در تفسير اين آيه نظرات مختلفى دارند كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:

الف- خداوند در اين آيه، طبق عقيده و فرهنگ مخاطبان زمان پيامبر صلى الله عليه و آله سخن گفته است؛ زيرا عرب‌ها در آن زمان بر اين عقيده بودند كه جنون از شيطان گرفته مى‌شود و به عبارت ديگر، شيطان در فرد مجنون نفوذ مى‌كند، به همين جهت قرآن آن را كنايه از جنون دانسته است.

ب- مراد معناى حقيقى جمله است نه كنايى آن. نسبت جنون به شيطان از اين جهت است كه خداوند مجازات اين انسان‌هاى گنهكار را، سلطه شيطان بر آنها قرار داده است؛ و تسلّط شيطان سبب نگرانى و جنون آنها مى‌گردد.

2- تناسب جرم‌ها و مجازات‌ها

بعضى از مفسّران معتقدند: مجازاتى كه در قرآن مجيد براى گناهى مشخص شده است، با آن گناه مناسبت دارد؛ مثلًا مجازاتى كه براى رباخواران بيان شده، با عمل ربا ارتباط دارد؛ زيرا همانگونه كه رباخوار با عمل زشت خود اقتصاد يك جامعه را از تعادل خارج مى‌سازد و چرخ اقتصاد را از حركت باز مى‌دارد، خود او نيز در جهان آخرت به همين سرنوشت گرفتار خواهد شد.

در روايتى از امام باقر عليه السلام نقل شده است كه حضرت فرمودند: «الظُّلْمُ فِى الدُّنْيا هُوَ الظُّلُماتُ فِى الآخِرَةِ» ظلم در دنيا سبب تاريكى آخرت است. [1]

در اين روايت نيز گناه ظالم با مجازات آخرتش مناسبت دارد؛ چه اين كه ظالم با ظلم خود، جهان را در نظر مظلوم تيره و تار مى‌كند. بر همين اساس خود ظالم نيز مجازاتش تيرگى و ظلمت در آخرت است.

[1]- ميزان الحكمه، باب 2448، حديث 11108، روايات ديگرى نيز در همين باب وجود دارد كه بر همين منظور دلالت دارند.