گناهكار در جاى خلوتى قرار گيرد و وسايل گناه برايش آماده باشد، قدرتى جز ايمان به معاد نمى‌تواند جلوى او را از ارتكاب گناه وجنايت بگيرد.

در ادامه حديث حضرت مى‌فرمايد: اگر كم فروشى كند خداوند قحطى مى‌آورد، يعنى شما كم مى‌فروشى، خداوند هم كم مى‌كند و قحطى مى‌شود كه بين اين دو رابطه معنوى وجود دارد، و يا اگر منع زكات كنند، زمين بركاتش را منع مى‌كند، اعم از زراعت، ميوه و معادن؛ كه اين مربوط به حكمت خداوند است همان‌گونه كه عمل مى‌كنى به همان ميزان پاداش دريافت مى‌كنى.

هنگامى كه در احكام ظلم كرده و ظلم ظالمان را اجرا كنند و حكم جائرانه بدهند، زندگى آنها همكارى با ظلم و در خدمت ظلم مى‌شود.

وقتى نقض عهد كنند، خداوند دشمنان را بر آنها مسلّط مى‌كند، چون پيمان‌شكنى اعتماد را از بين مى‌برد و وقتى اعتماد از بين رفت، اتّحاد از بين خواهد رفت و دشمنان مسلّط مى‌شوند.

وقتى قطع رحم كنند، ثروتها در دست اشرار قرار داده مى‌شود، چون قطع رحم اثر وضعى دارد كه اگر رحم نكنى، خداوند هم رحم نمى‌كند و جامعه اسلامى محتاج به كارهاى ديگران مى‌شود.

وقتى امر به معروف ونهى از منكر نكنند، خداوند اشرار را بر آنها مسلّط مى‌كند، چون اگر بى تفاوت باشند، اشرار در بى تفاوتى مسلّط مى‌شوند، و اگر احساس مسئوليّت كنند، اشرار مجال پيدا نمى‌كنند تا مسلّط شوند.

بنابراين آثار وضعى گناه مثل علّت و معلول است، به عنوان مثال اگر شراب بخورد ولى نداند كه شراب است، حرام نيست امّا اثر وضعى خود را كه مستى است، مى‌گذارد.

اثر وضعى گناه گاهى در بدن و گاه در روح انسان است و قلب را سياه كرده، نورانيّت را از بين مى‌برد.