نمى‌توانيم همه آنها را جبران كنيم، بنابراين لااقل بايد قدرشناسى كنيم.

قرآن مى‌فرمايد:

« «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِى لَشَدِيدٌ»؛ اگر شكرگزارى كنيد (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود و اگر ناسپاسى كنيد مجازاتم شديد است». [1]

مطابق آيه نه تنها نعمت از او گرفته مى‌شود بلكه عذاب الهى جانشين نعمت مى‌شود.

اين درباره نعمتهايى كه از ناحيه انسانها به هم مى‌رسد نيز صادق است كه اگر بتوانيم جبران كنيم و اگر نتوانيم با زبان شكرش را انجام مى‌دهيم، امّا درباره نعمت الهى كه سرتاپاى ما را فرا گرفته چگونه مى‌توانيم شكر كنيم؟! نعمت وجود، عقل، سلامت، هدايت، ايمان، ولايت و ... حتّى اگر شكر بگوييم خود شكر هم نعمت است. در عبارت امام سجاد عليه السلام آمده است:

«فَكَيْفَ لى بِتَحْصيلِ الشُّكْرِ و شُكْرى ايّاكَ يَفْتَقِرُ إلى شُكْرٍ، فَكُلَّما قُلْتُ لَكَ الحَمْدُ وَجَبَ عَلَىَّ لِذلكَ انْ اقولَ لَكَ الحمدُ

؛ چگونه مى‌توانم حقّ شكر تو را بجاى آورم، درحالى كه همين شكر من نياز به شكرى دارد، و هر زمان كه مى‌گويم تو را سپاس بر من لازم است كه به خاطر همين توفيق شكرگزارى بگويم تو را سپاس». [2]

به همين جهت بزرگان مى‌گويند كه شكر نعمت خدا فقط يك راه دارد و آن اظهار عجز و ناتوانى از شكر نعمتهاى اوست، همان‌گونه كه در حديثى از امام صادق عليه السلام مى‌خوانيم كه مى‌فرمايد:

«خداوند به موسى عليه السلام وحى فرستاد كه حقّ شكر مرا ادا كن، عرض كرد:

پروردگارا چگونه حقّ شكر تو را ادا كنم، در حالى كه هر زمان شكر تو را بجا آورم،

[1] ابراهيم، آيه 7.

[2] مناجات شاكرين از مناجاتهاى پانزده گانه امام سجاد عليه السلام در بخش دوم مفاتيح نوين اثر آية اللَّه العظمى مكارم شيرازى.