كه هر نكاحى فاسد است تا دليل بر صحّت اقامه شود).

نكاح چه نوع عبادتى است، آيا از عبادات بالمعنى الاخص است يا بالمعنى الأعم؟

عبادت بالمعنى الاخص يعنى «ما يشترط فى صحّتها قصد القربة كالصّلاة و الصيام ...» و عبادت بالمعنى الاعم يعنى «ما يشترط فى ترتّب الثواب عليه قصد القربة»، كه تمام عبادات توصّلى را شامل مى‌شود، مثلًا تطهير مسجد از نجاست از واجبات و اطعام طعام و نكاح از مستحبات، بدون قصد قربت ثواب ندارد. پس عبادت بالمعنى الاعم از اوامر توصليّه واجب و مستحبّ است كه براى ثوابش قصد قربت لازم است. نكاح عبادت به معنى الاخص نيست، چون احدى نگفته است كه در صحّتش قصد قربت معتبر است، بله در ترتّب ثواب قصد قربت لازم است، ولى اين منحصر به نكاح نيست و در همه اوامر توصّليه اگر قصد قربت باشد ثواب دارد.

ان قلت: چرا فقط در نكاح مى‌گويند «فيه شوب من العبادة»؟

قلنا: منظور از عبادت بودن نكاح اين است كه نكاح از امور توقيفيّه است و از امور عقلائيه‌اى كه شارع آن را امضا كرده نيست، به اين بيان كه در بين عقلا سلسله عقودى وجود دارد (مثل بيع) كه شارع همه آنها را امضا كرده و فرموده‌ «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ»‌ و گاهى هم با سكوتش آن را امضا كرده و هركجا هم شك كرديم، به سيره عقلا نگاه مى‌كنيم، ولى با اينكه نكاح در بين عقلا بوده است نمى‌توانيم به عقلا مراجعه كنيم زيرا از امور توقيفيّه است، و اگر شارع سكوت كند پذيرفته نيست. چون شارع در نكاح تغييرات زيادى داده و حسابش را از نكاحى كه در بين عقلا بوده جدا كرده (مثلًا محرّمات نسبيّه، سببيّه، رضاعى، شرايط مهر، شرايط عيوب ...) و قيد و شرط زيادى براى نكاح قرار داده است و شبيه عبادات توقيفى است و به همين جهت تا زمانى كه دليلى از شارع نرسد، نمى‌توانيم بگوئيم كه فلان نكاح در بين عقلا وجود دارد و شارع هم سكوت كرده است، پس اين نكاح حلال است.

نتيجه: در مسائل بايد با احتياط حركت كرد (همان گونه كه صاحب جواهر فرمود) و اصالة الفساد بايد در اينجا حاكم باشد، كما اينكه طلاق هم همينطور است و شارع در طلاق هم قيود زيادى قرار داده است كه در عرف عقلا نيست، در حالى كه بيع چنين نيست، پس براى مباحثى كه در نكاح و طلاق داريم بايد بر اساس دليل شرعى پيش رويم و بدون دليل شرعى نمى‌توانيم كارى كنيم. در معاملات سكوت شارع و قبول عقلا كافى است ولى در نكاح سيره عقلا و سكوت شارع ثمرى ندارد و بايد دليل شرعى بيايد.

[مسألة 1: ممّا ينبغى أن يهتمّ به الانسان النظر فى صفات من يريد تزويجها]

مسألة 1: ممّا ينبغى أن يهتمّ به الانسان النظر فى صفات من يريد تزويجها، فعن النّبى صلى الله عليه و آله «اختاروا لنطفكم فانّ الخال أحد الضجيعين» [1] (فجيع به معنى مصاحب است و روايت مى‌فرمايد: در انتخاب همسر بايد ببينى برادر او چگونه شخصى است به اين جهت كه با برادر او در اجتماع معاشر هستى ولى با خود دختر به جهت عفّت و پوشيده بودن در جامعه معاشرت ندارى و نمى‌توانى خيلى تحقيق كنى بنابراين روايت، هم انتخاب را لازم مى‌داند و هم راه را نشان مى‌دهد، و در واقع اشاره به همان اصل وراثت دارد)

و فى خبرٍ آخر: «تخيّروا لنطفكم فإنّ الأبناء تشبه الأخوال»

(اين حديث، حديث قبل را توضيح مى‌دهد، البتّه اين حديث با اين عبارت در منابع وجود ندارد و فقط در كتاب كنز العمّال از كتب اهل سنّت عبارتى شبيه آن وجود دارد:

تخيّروا لنطفكم فإنّ النّساء يَلِدْنَ اشباه اخوانهنّ و اخواتهنّ‌ [2])

. و عن مولانا الصادق عليه السلام لبعض أصحابه حين قال: قد هممت أن اتزوّج: «انظُر أين تضع نفسك و من تشركه فى مالك و تطلعه على دينك و سرّك، فان كنت لا بدّ فاعلًا

(اگر تصميمت قطعى است)

فبكراً تُنسب الى الخير

(دوشيزه‌اى را انتخاب كن كه منصوب به يك خانواده خوب باشد)

و حسن الخلق» الخبر [3] و عنه عليه السلام «إنما المرأة قلّادة

(گردنبند)،

فانظر ما تتقلّد، و ليس للمرأة خطرٌ

(قيمت)

لا لصالحتهنّ و لا لطالحتهنّ،

(خوبهاى‌شان بقدرى با ارزش هستند كه قيمت ندارند و بدهايشان بقدرى بى‌ارزش هستند كه قيمت ندارند)

فامّا صالحتهنّ فليس خطرها الذهب و الفضّة هى خيرٌ من الذّهب و الفضّة، و امّا طالحتهنّ فليس خطرها التراب، التراب خيرٌ منها»

[4] و كما ينبغى للرّجل أن ينظر فى من يختارها للتزويج كذلك ينبغي ذلك للمرأة و أولياءها بالنّسبة إلى الرّجل،

فعن مولانا الرّضا عليه السلام عن آبائه عليهم السلام عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله أنّه قال: النّكاح رقٌ‌

(آزادى انسان را محدود مى‌كند و مسئوليّتهاى متعدّدى به وجود مى‌آورد)

فإذا انكح احدكم وليدته‌

(دخترش را)

فقد ارَّقها

(محدود كرده)،

فلينظر احدكم لمَن يُرِّق كريمته‌

(دختر را در محدوديت چه كسى قرار مى‌دهد). [5]

[1] ح 2، باب 13 از ابواب مقدّمات نكاح.

[2] ج 16، ص 295، ح 44557.

[3] ح 1، باب 6 از ابواب مقدّمات نكاح.

[4] ح 16، باب 6 از ابواب مقدّمات نكاح.

[5] ح 8، باب 28 از ابواب مقدّمات نكاح.