2- اصلاح امّت، امر به معروف و نهى از منكر

با آن‌كه به حسب ظاهر عواملى چون امتناع امام حسين عليه السلام از بيعت با يزيد و يا پاسخ به دعوت كوفيان، در تحقّق اين قيام خونين بى تأثير نبود، ولى در عين حال در كلمات امام عليه السلام، به طور مكرّر از اصلاح امّت و دو فريضه مهمّ امر به معروف و نهى از منكر به عنوان يكى از انگيزه‌هاى اساسى اين نهضت بزرگ ياد شده است.

دو فريضه‌اى كه قرآن هلاكت و انقراض اقوام پيشين را به سبب فراموش كردن آن معرّفى كرده، مى‌فرمايد:

«فَلَوْلَا كَانَ مِنْ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُوْلُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ»؛ چرا در قرون (و اقوام) پيش از شما دانشمندان صاحب قدرتى نبودند كه از فساد در زمين جلوگيرى كنند. [1]

همچنين درباره آن گروه از بنى‌اسرائيل كه مورد لعن پيامبرانى چون حضرت داود و عيسى عليهما السلام قرار گرفتند، مى‌فرمايد:

«كَانُوا لَايَتَنَاهَوْنَ عَنْ مُّنكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ مَا كَانُوا يَفْعَلُونَ»؛ (چون) آنان از اعمال زشتى كه انجام مى‌دادند يكديگر را نهى نمى‌كردند، چه بدكارى انجام مى‌دادند. [2]

[1] هود، آيه 116.

[2] مائده، آيه 79.