«محمّد بن مسلمه انصارى» را به جانب «عمرو بن عاص» كه فرماندارى مصر را به عهده داشت روانه ساخت تا به حساب و كتاب وى رسيدگى كند و در صورت تخلّف، اموالش را مصادره نمايد. نماينده خليفه در مصر بدون آن‌كه به طعام آماده «عمرو» دست بزند نصف دارايى او را مصادره كرد و با خود به مدينه آورد. [1]

و آنگاه كه «ابوهريره» از طريق نامشروع به بيت المال مسلمين خيانت كرد، اندوخته‌اش را به بيت المال بازگرداند و با شلّاق بر پشت و بدن وى نواخت و با خشونت به وى خطاب كرد و گفت: «مادرت «اميمه» تو را جز براى خرچرانى نزاييده است!». [2]

سيره و رفتار عمر چنان بود كه همه ساله دارايى و اموال فرمانداران و عمّالش را با دقّت تمام رسيدگى مى‌كرد و در صورت عزل هر يك، دارايى‌هاى آنان را مصادره مى‌كرد. [3]

ولى با اين همه سخت‌گيرى‌ها چه رازى در طرز رفتار وى با معاويه نهفته بود كه در مقابل خيانت‌ها و بدعت‌هاى زشت او هرگز واكنش جدّى از خود نشان نداد؟

در حالى كه عزل معاويه و قراردادن فرد شايسته‌اى به جاى وى، براى عمر در آن زمان بسيار آسان بود، امّا چنان با وى مماشات مى‌كرد كه سبب حيرت و اعجاب همه محقّقان بى طرف امّت است.

كارهاى ضدّ دينى پيدا و پنهان معاويه هيچگاه از ديدگاه عمر پنهان نبود. او خود به هنگام ديدن معاويه مى‌گفت: «وى كسراى عرب است!» [4] ولى در عمل وى را براى‌

[1]. شرح نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحديد، ج 1، ص 175. عمروعاص چنان از اين برخورد برآشفت كه گفت: «لَعَنَ اللَّهُ زَماناً صِرْتُ فِيهِ عَامِلًا لِعُمَرَ؛ نفرين بر اين زمانه كه من كارگزار عمر هستم».

[2]. «قالَ: ما رَجَعَتْكَ أُمَيْمَةُ إِلَّا لِرَعْيَةِ الْحُمُرِ» عقد الفريد، ج 2، ص 14.

[3]. شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 174 به بعد.

[4]. تاريخ ابن عساكر، ج 59، ص 114 و 115، و اسد الغابة، ج 4، ص 386.