شأن نزول:

كتمان آيات الهى‌

به اتفاق همه مفسران، آيات فوق در مورد اهل كتاب نازل شده است، و به گفته بسيارى مخصوصاً به علماى يهود نظر دارد كه پيش از ظهور پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله صفات و نشانه‌هاى او را مطابق آنچه در كتب خود يافته بودند براى مردم بازگو مى‌كردند، ولى پس از ظهور پيامبر صلى الله عليه و آله و مشاهده گرايش مردم به او ترسيدند كه اگر همان روش سابق را ادامه دهند منافع آنها به خاطر بيفتد و هدايا و مهمانى‌هائى كه براى آنها ترتيب مى‌دادند از دست برود! لذا اوصاف پيامبر صلى الله عليه و آله را كه در «تورات» نازل شده بود كتمان كردند، آيات فوق نازل شد و سخت آنها را نكوهش كرد. [1]

ا 177 لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ الْكِتابِ وَ النَّبِيِّينَ وَ آتَى الْمالَ عَلى‌ حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبى‌ وَ الْيَتامى‌ وَ الْمَساكينَ وَ ابْنَ السَّبيلِ وَ السَّائِلينَ وَ فِي‌الرِّقابِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّكاةَ وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا وَالصَّابِرينَ فِي الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حينَ الْبَأْسِ أُولئِكَ الَّذينَ صَدَقُوا وَأُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ‌

نيكى، اين نيست كه (به هنگام نماز،) روى خود را به سوى مشرق و (يا) مغرب كنيد؛ (و تمام گفتگوى شما، درباره قبله و تغيير آن باشد؛) بلكه نيكى (و نيكوكار) كسى است كه‌به خدا و روز رستاخيز و فرشتگان و كتاب (آسمانى) و پيامبران، ايمان آورده؛ و مال (خود) را، با همه علاقه‌اى كه به آن دارد، به خويشاوندان و يتيمان و مسكينان وواماندگان در راه و سائلان و بردگان، انفاق مى‌كند؛ نماز را بر پا مى‌دارد و زكات را مى‌پردازد؛ و (همچنين) كسانى كه به عهد خود- به هنگامى كه عهد بستند- وفا مى‌كنند؛ و در برابر

[1] «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ «تفسير قرطبى»، ج 2، ص 234، ذيل آيه مورد بحث؛ «تفسير ابن كثير»، ج 1، ص 352، ذيل آيه مورد بحث، و تفاسير ديگر، ذيل آيه مورد بحث.