پيامبر صلى الله عليه و آله و مؤمنان آمين گفتند!

«جبرئيل» نازل شد و آيه فوق را به پيامبر صلى الله عليه و آله ابلاغ كرد، وقتى به جمله‌ «فَإِنْ يَتُوبُوا يَكُ خَيْراً لَهُمْ» رسيد «جلاس» عرض كرد: اى رسول خدا! پروردگار به من پيشنهاد توبه كرده است، من از گناه خود پشيمانم و توبه مى‌كنم، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله توبه او را پذيرفت. [1]

همان گونه كه در سابق نيز اشاره كرديم نقل كرده‌اند: گروهى از منافقان تصميم داشتند به هنگام بازگشت از جنگ «تبوك»، در يكى از گردنه‌هاى ميان راه، شتر پيامبر را رم دهند، تا آن حضرت از بالاى كوه به درّه پرت شود.

ولى پيامبر صلى الله عليه و آله در پرتو وحى الهى، از اين ماجرا آگاه شد، و نقشه شوم آنها را نقش بر آب كرد، مهار «ناقه» را به دست «عمار» سپرد و «حذيفه» را مأمور كرد تا از پشت سر ناقه را براند، كه مركب كاملًا در كنترل باشد.

حتى به نيروها دستور داد: از راه ديگر بروند؛ تا منافقان نتوانند در لابلاى آنها پنهان شوند، و نقشه خود را عملى كنند، و هنگامى كه در آن تاريكى شب، صداى آمدن عده‌اى را پشت سر خود در آن گردنه شنيد، به بعضى از همراهان دستور داد:

فوراً آنها را باز گردانند، آنها كه تعدادشان دوازده، يا پانزده نفر بود، و قسمتى از صورت خود را پوشانيده بودند، وقتى وضع را براى اجراى نقشه نامساعد ديدند، متوارى شدند، اما پيامبر صلى الله عليه و آله آنها را شناخت، و نام‌هايشان را يك به يك براى بعضى از يارانش برشمرد. [2]

چنان كه خواهيم ديد، آيه به هر دو برنامه منافقان اشاره مى‌كند: يكى گفتارى نا به جا از آنها، و ديگرى توطئه‌اى كه خنثى شد، و به اين ترتيب، به نظر مى‌رسد: هر دو شأن نزول تؤاماً صحيح باشند.

[1] «بحار الانوار»، ج 17، ص 184؛ «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث و تفاسير ديگر.

[2] اقتباس از «تفسير مجمع البيان»، و «تفسير المنار»، و «روح المعانى» و تفاسير ديگر؛ «بحار الانوار»، ج 17، ص 184.