از آنجا كه بزرگان و سردمداران اين مكتب تفسيرهاى مختلفى از آن ارائه داده‌اند در ادامه براى شناخت دقيق‌تر اين مكتب به طور مختصر به بيان ديدگاه‌هاى برخى از آنان مى‌پردازيم:

بنتام‌ [1] (مكتب لذّت‌گرايى يا اصالت لذّت)

جرمى بنتام (1742- 1832) بنيانگذار مكتب سوداگرايى يا اصالت فايده در آغاز قرن نوزدهم ميلادى است. بنتام معتقد است كه هرچه لذت‌بخش باشد خير است و هرچه موجب رنج انسان گردد، شرّ است و هدف زندگى، رسيدن به لذت‌هاى دنيوى است. بنتام فايده را چنين تعريف مى‌كند: «خاصيّت يا قابليّت چيزى براى جلوگيرى از رنج و يا تأمين لذت». وى در كتاب تئورى قانون‌گذارى مى‌نويسد:

«طبيعت، انسان را تحت سلطه لذت و رنج قرار داده است و تمام زندگى و افكار و قضاوت‌هاى ما، تحت تأثير همين رنج و لذت مى‌باشد. اين دو احساس ابدى و هميشگى بايد مورد بررسى و توجّه فلاسفه اخلاق و قانونگذار نيز قرار گيرد. اصل فايده‌گرايى همه چيز را تحت شعاع قرار داده و حتّى كسى كه به ظاهر رنجى را متحمّل مى‌شود و از لذتى چشم مى‌پوشد براى رسيدن به لذت و نفعى مهمتر يا براى خلاصى از رنجى شديدتر، چنين مى‌كند». [2]

از ديدگاه بنتام اگر بنا شود هركس در پى سود خود باشد و ديگران را فراموش كند همه از لذت سعادت محروم مى‌مانند. بنابراين خودپرستى اقتضا دارد كه انسان به منافع ديگران نيز بينديشد؛ به اين ترتيب، بنتام در پايان تحليل خود نتيجه مى‌گيرد كه هدف اخلاق، تنها تأمين سعادت فردى نيست بلكه به دست آوردن حدّ اكثر منافع براى حدّ اكثر مردم است. از نظر بنتام، آنچه در انسان، طبيعى است، احساس لذت و رنج است و هيچ قانون طبيعى ديگرى در برابر قانونگذار وجود ندارد. بر اين مبنا، بنتام اساس حقوق طبيعى يا فطرى را مردود مى‌شمارد و اعلاميّه حقوق بشر را نوعى سفسطه آشوب طلبانه مى‌خواند. [3]

بنتام معتقد است كه نقش حقوق و دولت، تأمين امنيّت است زيرا بدون امنيّت، سعادت جمعى و فردى ممكن نيست او در كتاب «اثر زمان و مكان در امر قانون‌گذارى» مى‌نويسد:

«در هر جامعه‌اى، بعضى از اصول حاكم بر روابط بين جرم و مجازات و روابط بين كارايى و پاداش و همچنين اصول طبقه‌بندى جرايم، طورى ثابت و پابرجاست كه اگر در حال حاضر اين روابط و ضوابط عادلانه به نظر مى‌رسد در همه زمان‌ها همين بوده و در آينده نيز چنين خواهد بود».

از اينجا بنتام نتيجه مى‌گيرد كه در حقوق، در كنار قواعد متغير، اصول ثابت و غير متغيرى نيز وجود دارد كه از تعقل محض به دست نمى‌آيد بلكه بايد از طريق فايده‌گرايى به آنها دست يافت. جالب اينجاست كه بنتام به اتكاى همين اصالت فايده همجنس‌گرايى را تأييد مى‌كند چرا كه به عقيده او

[1].Bentham .

[2]. ر. ك: نظريّه عمومى حقوق‌، ص 149 به بعد.

[3]. ر. ك: كليّات حقوق‌، ص 67.