هنگامى كه گفته مى‌شود «من با علما ارتباط دارم» يعنى با علماى موجود در عالم خارج، نه هر شخصى كه در گذشته عالم بوده و عالمانى كه در آينده متولّد خواهند شد.

يا مثلًا وقتى گفته مى‌شود «به هر دانشجويى يك كتاب درسى هديه بدهيد» منظور دانشجويانى است كه به هنگام اهداى هدايا وجود خارجى دارند.

امّا قضاياى حقيقيّه اختصاص به آنچه فعلًا موجود است، ندارد؛ بلكه حكم تابع موضوع آن است، چه اكنون موجود باشد، و چه قبلًا وجود داشته و چه در آينده به وجود خواهد آمد.

بلكه گاه اصلًا در زمان حاضر مصداق خارجى ندارد، امّا حكم صحيح و درست است، مثلًا قضيه حقيقيّه «النّار حارّة؛ آتش گرم است» شامل آتش‌هاى گذشته و حال و آينده همه مى‌شود و اين مضمون صحيح و صادق است، هر چند به هنگام گفتن آن هيچ آتش هم روشن نبوده باشد.

شكّى نيست كه غالب احكام شرعيّه كه به صورت يك قضيّه مطرح شده، اعمّ از اين كه در قالب قضيّه خبريه باشد، مانند

«الْمُؤْمِنُونَ عِنْدَ شُرُوطِهِمْ» [1]

يا در قالب قضيّه انشائيّه باشد، مانند «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» [2] و امثال آن، تمام اينها به صورت قضاياى حقيقيّه است، نه قضاياى خارجيّه. بنابراين، مصاديق آن منحصر به آنچه در زمان صدور حكم، در عصر ائمّه اطهار عليهم السلام موجود بوده نمى‌شود، بلكه شامل تمام مصاديقى كه براى آن يافت شود در طول زمان‌ها و مكان‌ها خواهد شد؛ مگر نسبت به موارد خاصّى كه دليل معتبر براى استثناى آن اقامه گردد.

اين مطلب، مخصوصاً در مورد آيات قرآن صادق است، به ويژه كه در برخى آيات تصريح به جهانى بودن آن شده و خطاب‌هاى آن را براى همه مردم جهان تا روز قيامت دانسته است. هر چند به صورت خطاب به پيامبر اسلام، يا مردم آن عصر و زمان بوده باشد.

بر اساس همين بحث معتقديم احكام مسافر شامل مسافرينى كه در عصر و زمان ما با وسائل نقليه سريع السير سفر مى‌كنند، نيز مى‌گردد و اختصاص به زمان‌هاى گذشته ندارد. مگر اين كه دليل معتبرى بر مقيّد بودن آن به زمان خاصّى يافت شود.

همان گونه كه احكام مخصوص آب حمام شامل حمام‌هاى موجود زمان ما نيز مى‌گردد، هر چند حمام‌هاى عصر ما تفاوت‌هاى فراوانى با حمام‌هاى عصر معصومين عليهم السلام دارد، همچنين است احكام مربوط به آب چاه؛ اين احكام شامل آب چاه‌هاى عميق عصر و زمان ما كه در گذشته وجود نداشته نيز مى‌گردد.

اين بحث در مسأله «قيمى» و «مثلى» نسبت به فرآورده‌هاى فراوانى كه در اين زمان ساخته شده و قبلًا وجود نداشته نيز مى‌شود، مثل انواع لباس‌ها، غذاها، وسيله‌هاى نقليه، اسباب و اثاثيّه منزل و مانند آن كه در گذشته «قيمى» محسوب مى‌شد و امروزه «مثلى» است و نمونه‌هاى فراوان ديگر.

[1]. وسائل الشيعة، ج 15، ص 30، ح 4، باب 19 از ابواب المهور.

[2]. مائده، آيه 1.