شرعى وجوب يا استحباب زكات اسب را نمود، بلكه حكم آن مختص همان شرايط خاص زمانى بوده است. [1]

3. حكم ساختن مجسّمه‌

احاديث فراوانى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در كتب روايى شيعه و اهل سنّت و نيز احاديث متعدّدى از ائمّه اهل بيت عليهم السلام مبنى بر حرمت مجسمه‌سازى انسان و حيوانات و موجودات زنده آمده است. [2]

اكثر فقهاى مذاهب اسلامى اعمّ از اهل سنّت و اماميّه بر اساس اين روايات فراوان فتوا به حرمت مجسمه‌سازى موجود زنده داده و حتّى برخى فقهاى شيعه مانند صاحب جواهر [3]، و شيخ انصارى‌ [4] در كتاب‌ مكاسب‌ و آية اللَّه خويى در «مصباح الفقاهة» [5] و فقهاى اهل سنّت مانند عبد الرحمن جزيرى در «الفقه على المذاهب الاربعة» [6] و دكتر وهبه زحيلى در «الفقه الاسلامى» [7] ادعاى اجماع كرده‌اند.

امّا برخى فقهاى متقدّم اماميّه مانند شيخ طوسى در تفسير تبيان‌ [8] و طبرسى در مجمع البيان‌ [9] قائل به كراهت شده و حرمت را اختصاص به بت‌سازى داده‌اند و از معاصرين نيز برخى از فقها نيز همين گونه فتوا داده‌اند. [10]

منشأ اين اختلاف فتوا اختلاف برداشت در موقّت بودن حكم حرمت مجسمه‌سازى و صورتگرى است كه در احاديث متعدّد از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و ائمّه اهل بيت عليهم السلام رسيده است. گروه اوّل از فقها آن حكم را يك تكليف ثابت دانسته‌اند، اما گروه دوم آن را حكم موقّت و مختص به شرايط صدر اسلام دانسته كه هنوز رسوبات بت‌پرستى در ذهن مسلمانان وجود داشته و احياناً با نقاشى و مجسمه‌سازى معبودهاى مشركان و تكريم و احترام و تقديس آنان، جلوه‌هاى شرك و بت‌پرستى گاه‌وبى‌گاه بروز مى‌كرده است.

يكى از فقهاى معاصر مى‌گويد: ظاهر گروهى از احاديث آن است كه تحريم مجسّمه‌سازى و نقاشى صور انسان و حيوان به خاطر مبارزه با ترويج بت‌پرستى آن زمان بوده است، شدت لحن اين روايات در توبيخ صورتگرى و تعيين عذاب‌هاى شديد براى نقاشان و مجسمه‌سازان شاهدى است بر اينكه مقصود صورتگرى عادى نيست، مانند:

«أشدّ الناس عذاباً يوم القيامة رجل قتل نبيّاً او قتله نبيّ و رجل يضلّ الناس بغير علم و مصوّر التماثيل‌

؛ شديدترين عذاب روز قيامت براى كسى است كه پيامبرى را به قتل برساند، يا پيامبرى او را مستحق‌

[1]. وسائل الشيعة، ج 6، ص 51، ح 1 و 2، باب 16 (ابواب ما تجب فيه الزكاة).

[2]. ر. ك: شرح نووى بر صحيح مسلم‌، ج 13 و 14، ص 329، ح 2106 و وسائل الشيعة، ج 3، ص 563- 560.

[3]. جواهر الكلام‌، ج 22، ص 41.

[4]. مكاسب محرمه، (شيخ انصارى)، مسأله 4 از مسائل «النوع الرابع ما يحرم الاكتساب به لكونه عملًا محرّماً فى نفسه».

[5]. مصباح الفقاهة (آية اللَّه خويى)، ج 1، ص 286.

[6]. الفقه على المذاهب الاربعة، ج 2، ص 41- 39.

[7]. الفقه الاسلامى و ادلّته‌، ج 4، ص 2674.

[8]. التبيان فى تفسير القرآن‌، ج 1، ص 236.

[9]. مجمع البيان‌، ج 1، ص 212، ذيل آيه 51 سوره بقره.

[10]. أنوار الفقاهة، (المكاسب المحرمه)، ص 113.