شرح بيشتر داعى بر داعى‌

انسان گاهى براى يك كار انگيزه‌هاى متفاوتى دارد، و اين انگيزه‌ها گاه در طول يكديگرند و گاه در عرض يكديگر. انگيزه‌هايى كه در عرض يكديگرند، در اينجا محلّ بحث ما نيستند [1]. امّا انگيزه‌هايى كه در طول يكديگر هستند؛ مثل اين كه براى انجام كارى انگيزه‌اى داريم، و براى اين انگيزه داعى ديگرى وجود دارد، و براى داعى دوّم ممكن است انگيزه سومى باشد، كه اين سه داعى و انگيزه در طول يكديگرند.

در عبادات نيز غالبا انگيزه‌هاى مختلف غير الهى در طول انگيزه الهى ديده مى‌شود، و كسانى كه تمام عبادات خود را به طور كامل براى رضاى خدا انجام دهند، و هيچ حاجت و درخواستى از او نداشته باشند كميابند. يعنى كسى كه مصداق اين جمله حضرت على عليه السّلام باشد:

«وجدتك أهلا للعبادة فعبدتك؛ تنها انگيزه‌ام از عبادت اين است كه تو را شايسته عبوديّت يافتم» [2] كم يافت مى‌شود.

بنابراين انگيزه‌هاى مختلفى براى عبادت وجود دارد، كه برخى از آنها مادّى و برخى هم معنوى مى‌باشد؛ و گاه انگيزه‌ها، مخلوطى از انگيزه‌هاى مادّى و معنوى است.

[1]. مثل اين كه انگيزه شخصى در پياده طى كردن مسير منزل تا محلّ كار، امور مختلفى است، كه در عرض يكديگرند: الف- صرفه‌جويى در مخارج، ب- ديدار برخى از دوستانى كه در مسير راه هستند، ج- خريد كالاهاى مورد نياز كه در مسير راه است.

[2]. بحار الانوار، جلد 41، صفحه 14، حديث 4.