1- رواياتى كه مدار حرمت ابدى را، علم به حكم و موضوع مى‌داند؛ مانند روايت اوّل و چهارم و پنجم و هفدهم.

2- رواياتى كه معيار آن را آميزش در عدّه مى‌شمارد؛ مثل روايت دوّم و ششم و هفتم و نهم و بيستم.

3- رواياتى كه علم و آميزش، هر دو را ملاك مى‌داند؛ مانند روايت سوّم.

4- رواياتى كه فقط بطلان نكاح در عدّه را مطرح كرده، و در مورد حرمت ابدى سكوت دارد. مثل روايت هشتم و يازدهم و دوازدهم و سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم و هيجدهم.

5- رواياتى كه نكاح در عدّه را مطلقا باعث حرمت ابدى مى‌داند؛ مانند حديث شانزدهم و نوزدهم.

براى رعايت اختصار، از ذكر تك تك روايات صرفنظر شد، ولى نتيجه جمع ميان تمام روايات فوق همان است كه فقهاى شيعه به آن فتوا داده‌اند؛ يعنى حرمت ابدى در دو صورت:

1- صورت علم، 2- در صورت جهل و آميزش در زمان عدّه.

راه‌كارى براى نجات از حرمت ابدى‌

همان گونه كه گذشت، حكم به حرمت ابدى در مواردى كه ذكر شد، و مورد اتّفاق فقهاى شيعه بود، تعداد زيادى از خانواده‌ها را در بن‌بستى شديد قرار داده است.

آيا واقعا هيچ راه چاره‌اى وجود ندارد؟ چنين خانواده‌هايى به‌