2- رسيدن به هدف به وسيله اسباب و علل پنهانى؛ چه هدف مثبت و چه منفى.

3- چاره‌جويى منفى و مذموم؛ همان گونه كه در فارسى امروز غالبا به اين معنا است.

3- نمونه‌هايى از حيله مثبت‌

به دو مثال براى اين نوع از حيله توجّه كنيد:

1- شخص صاحب سرمايه‌اى مى‌خواهد بدون مبتلى شدن به گناه بزرگ رباخوارى‌ [1] از سرمايه خود سود ببرد. براى رسيدن به سود مشروع، از مضاربه واقعى و جدّى استفاده مى‌كند. سرمايه از يك نفر و كار از نفر ديگر، و هر دو در سود شريك مى‌شوند. اين، حيله و چاره‌جويى مثبت و ممدوح است.

2- خانواده‌هايى هستند كه بنا به عللى، بچّه‌دار نمى‌شوند. برخى از اين خانواده‌ها براى اين كه هم خلأ فرزند را در زندگى خود پر كنند، و هم سايه مهر و عطوفت و سرپرستى را بر سر فرزندان بى‌سرپرستى بيندازند، به سراغ بچّه‌هاى بى‌سرپرست مى‌روند و آنها را از مراكز نگهدارى چنان بچّه‌هايى گرفته و بزرگ مى‌كنند.

ولى مشكلى كه عموما در اينجا وجود دارد، مسأله محروميّت اين فرزندان است. اگر دختر باشد نسبت به پدر خانواده نامحرم خواهد بود، و اگر پسر باشد نسبت به مادر.

[1]. رباخوارى از گناهان بزرگى است كه قرآن، روايات، عقل و اجماع مسلمين بر حرمت آن شهادت مى‌دهد. شرح اين مطلب را در «كتاب ربا و بانكدارى» نوشته‌ايم.