زير اين عنوان نهفته شده بايد ديد، آيا اين طبقه پرولتاريا است كه بر چنين جوامعى حكومت مى‌كند يا اعضاى كميته مركزى حزب و دبير كلّ آن؛ آن هم حزبى كه نه فراگير است و نه انتخاب آزادى در آن صورت مى‌گيرد و نه رنگ و بويى از دموكراسى دارد، و خودكامگى و استبداد سران گردانندگان حكومت، و توسّل به خشونت و سلب آزادى انسانها در آن چيزى نيست كه بر كسى پنهان باشد.

آيا به هنگام تنظيم تاريخ و تهيّه ليست حكّام و زمامداران، آقاى استالين و خروشچف و مائو را جز در رديف سرسخت‌ترين مستبدّان تاريخ كه دوران حكومتشان يادآور رنجهاى جانكاه بشريّت است مى‌توان جاى داد!

درست است كه زمامداران در اين گونه جوامع گامهاى مؤثّرى در راه تعديل ثروت بر مى‌دارند و نيز درست است كه به دوران ثروتمندان افسانه‌اى پايان مى‌دهند، ولى آيا مى‌توان از اين حقيقت روشن، چشم پوشيد كه آنها ميلياردها ثروتهاى كشور خود را در راه تحكيم پايه‌هاى قدرتشان صرف مى‌كنند؛ و به طور فعّال ما يشاء هرچه خواستند انجام مى‌دهند؛ و حقّ اظهار نظر و نقد و بررسى و اعتصاب و هر گونه توضيح خواهى را از مردم محيط خود مى‌گيرند.

4 حكومت دموكراسى (در چهره اصيلش): اين نوع حكومت كه عاليترين و كاملترين نوع حكومت در دنياى امروزش مى‌دانند، و حتّى‌