اسم الکتاب : پيام امام امير المومنين(ع) المؤلف : مكارم شيرازى، ناصر الجزء : 1 صفحة : 618
ميان اجتهاد به معنى اوّل و دوّم نيست.
پاسخ توجّه به يك نكته مىتواند جواب اين سؤال را
روشن سازد و آن اين كه در اجتهاد به معنى استنباط احكام از كتاب و سنّت، محور اصلى
نصوص و كتاب و سنّت است و همه مجتهدان گرد آن مىگردند و طبعا مايه وحدتى در ميان
آنها وجود دارد هر چند برداشتها ممكن است مختلف باشد، ولى اختلافات غالبا زياد
نيست و به همين دليل در اكثر مسائل، مشهور «فقها» نظر واحدى دارند هر چند در شاخ و
برگها ممكن است متفاوت باشند.
ولى در اجتهاد به معنى دوّم محور خاصّى وجود ندارد كه مجتهدان، گرد آن جمع
شوند، بلكه معيار هر كس «فكر و رأى» خود اوست و اينجاست كه اختلافات، فوق العاده
زياد مىشود و ممكن است در يك مسأله معيّن، آراى بسيار زيادى پيدا شود كه چهره
شريعت اسلامى را كاملا مشوّه و بدنما كند.
از اين گذشته طرفداران اجتهاد به معنى استنباط از كتاب و سنّت مىگويند:
دين خداوند هرگز ناقص نبوده و نيست، و براى هر مسألهاى كه امروز و فردا و تا
روز قيامت در ميان مسلمانان جهان پيدا مىشود، يك حكم الهى صادر شده است كه در
عمومات و اطلاقات يا ادلّه خاصّه كتاب و سنّت آمده، و نزد امامان معصوم- عليهم
السلام- روشن است. هر كس در اجتهادش به آن حكم الهى برسد راه صواب پوييده و آن كس
كه نرسد، راه خطا رفته است، هر چند اگر كوتاهى در مقدمات اجتهاد نكرده باشد نزد
خدا معذور و مأجور است. اعتقاد به تخطئه در مقابل تصويب مفهومش همين است و لذا
طرفداران اين عقيده مىگويند:
«للمصيب اجران و للمخطئ اجر واحد، آن
كس كه به واقع برسد دو پاداش دارد و آن كس كه خطا كند و مقصّر نباشد يك پاداش» در
حالى كه طرفداران اجتهاد به معنى
اسم الکتاب : پيام امام امير المومنين(ع) المؤلف : مكارم شيرازى، ناصر الجزء : 1 صفحة : 618