روشن مى‌شود كه عرب جاهلى از نظر معتقدات دينى، مسائل مربوط به مبدأ و معاد، نظام اجتماعى، نظام خانواده، اخلاق، تقوا و وضع اقتصادى در چه سطحى بوده و بعد از نزول قرآن و اسلام در چه سطحى قرار گرفت.

تفاوت در ميان اين دو آن قدر زياد است كه جز تعبير به يك معجزه بزرگ، تعبير ديگرى براى آن نمى‌توان تصوّر كرد.

چه امام (ع) در اين بخش از خطبه بيان فرموده كه: ظلمت و تاريكى تمام جامعه آنان را در بر گرفته بود و با ظهور اسلام سپيده صبح سعادت آشكار گشت و بر قلّه‌هاى معرفت و فرهنگ و تمدّن قرار گرفتند، فقط يك اشاره كوتاه بود و شرح آن را در كتب تاريخ تمدّن اسلام بايد مطالعه كرد. اين معنى در خطبه‌هاى متعدّدى از نهج البلاغه با توضيح بيشترى آمده است.