اسم الکتاب : پيام امام امير المومنين(ع) المؤلف : مكارم شيرازى، ناصر الجزء : 1 صفحة : 381
سر هم قرار گرفتن براى بيعت است، زيرا يال كفتار ضرب المثلى براى اين گونه
موارد است.
امّا اظهار نگرانى حضرت از هجوم ناگهانى مردم براى بيعت، ممكن است به خاطر اين
باشد كه چنين بيعت پر شورى، مسؤوليّت تازهاى بر دوش حضرت گذاشت، به ويژه آن كه
پيشبينى پيمان شكنى دنياپرستان را مىنمود. در خطبه 92، همين معنى به وضوح ديده
مىشود كه امام (ع) به هنگام بيعت مردم بعد از قتل عثمان اين نكته را يادآورى
فرمود.
اضافه بر اين نكته، از اين نيز نگران بود كه ممكن است تاريكدلان حسود رابطهاى
ميان قتل عثمان و بيعت مردم با او عنوان كنند.
سپس امام (ع) در ادامه اين سخن و ترسيم ازدحام عمومى مردم سه جمله ديگر اضافه
مىكند و مىفرمايد: «هجوم به قدرى زياد بود كه (نزديك بود دو يادگار پيامبر (ص))
حسن و حسين پايمال شوند و ردايم از دو طرف پاره شد و اينها همه در حالى بود كه
مردم همانند گوسفندانى (گرگ زده كه دور چوپان جمع مىشوند) در اطراف من گرد آمدند» (حتّى لقد وطئ الحسنان، و شقّ عطفاى، مجتمعين حولى كربيضة
الغنم).
تعبير به «الحسنان» به عقيده بسيارى از «مفسّران نهج البلاغه» اشاره به امام
حسن و امام حسين- عليهما السلام- است. درست است كه آن دو بزرگوار در آن موقع بيش
از سى سال داشتند و جوانانى قوى و زورمند بودند ولى هجوم شديد مردم، آنها را در
مورد حفاظت از پدر، در تنگنا قرار داد.
ولى بعضى از مفسّران دو احتمال ديگر نيز ذكر كردند: نخست اين كه منظور از
«الحسنان» دو انگشت بزرگ پاست- آن گونه كه از سيّد مرتضى (رضوان اللّه عليه) نقل
شده- كه او از ارباب لغت (ابو عمر) نقل كرده، از اشعار عرب نيز شاهدى براى آن
آورده است، ولى با توجّه به اين كه پايمال شدن انگشت پا،
اسم الکتاب : پيام امام امير المومنين(ع) المؤلف : مكارم شيرازى، ناصر الجزء : 1 صفحة : 381