نكته‌ها

1- چگونگى انتخاب خليفه دوّم و سوّم‌

مى‌دانيم خليفه دوّم، تنها يك رأى داشت و آن رأى «ابو بكر» بود كه به هنگام وداع با زندگى وصيّت كرد و با صراحت «عمر» را به جانشينى خود نصب نمود.

در بعضى از تواريخ آمده است كه «ابو بكر» در حال احتضار، «عثمان بن عفّان» را احضار نمود تا وصيّت او را نسبت به «عمر» بنويسد و به او گفت:

بنويس‌ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ»: اين وصيّتى است كه ابو بكر به مسلمانان نموده است. امّا بعد ... اين سخن را گفت و بيهوش شد، ولى «عثمان» خودش اين جمله‌ها را نوشت: «امّا بعد فانّى قد استخلفت عليكم عمر بن الخطّاب و لم آلكم خيرا، من عمر بن خطاب را خليفه بر شما قرار دادم و از هيچ خير و خوبى فروگذار نكردم». [1] هنگامى كه «عثمان» اين جمله را نوشت ابو بكر به هوش آمده، گفت:

بخوان و او خواند. «ابو بكر» تكبير گفت و گفت: من تصوّر مى‌كنم (اين كه عجله كردى و خلافت را به نام عمر نوشتى براى اين بود كه) ترسيدى اگر من به هوش نيايم و بميرم، مردم اختلاف كنند. «عثمان» گفت: آرى چنين بود.

«ابو بكر» در حقّ او دعا كرد. [2] از اين سخن به خوبى روشن مى‌شود كه «عثمان» اين لباس را براى قامت «عمر» دوخته بود و اگر فرضا «ابو بكر» به هوش نمى‌آمد اين وصيتنامه به عنوان وصيّت «ابو بكر» منتشر مى‌شد، بنا بر اين جاى تعجّب نيست كه «عمر» نيز شورايى با چنان تركيب، تنظيم كند كه محصول آن به هر حال خلافت «عثمان» باشد،

[1] «آلكم» از ماده «الا، يألو» به معنى كوتاهى كردن و تأخير انداختن است بنا بر اين لم آلكم يعنى من هيچ كوتاهى نكردم (لسان العرب).

[2] كامل ابن اثير، جلد 2، صفحه 425.