بود و نيز احكامى بود كه در سنّت پيامبر (ص) عمل به آن واجب بود ولى در كتاب خدا ترك آن اجازه داده شده بود و احكامى كه در بعضى از اوقات، واجب ولى در زمان بعد زايل شده بود. اينها همه در حالى است كه انواع محرمات آن از هم جدا شده، از گناهان كبيره‌اى كه خداوند وعده آتش خود را بر آن داده تا گناهان كوچكى كه غفران و آمرزش خويش را براى آن مهيّا ساخته است و نيز احكامى كه انجام كمش مقبول و مراتب بيشترش مجاز و مردم از جهت آن در وسعت بودند (آرى خداوند چنين كتابى را با اين جامعيّت و وسعت و دقت بر پيامبرش نازل كرد و او بعد از رحلتش آن را در ميان امّت به يادگار گذارد).

شرح و تفسير

ويژگيهاى قرآن‌

در خطبه‌هاى نهج البلاغه، مكرر در باره اهميّت و عظمت قرآن بحث شده است و هر يك از اين سخنان ناظر به مطلبى مى‌باشد. در اين جا مولا على (ع) بحث جامعى در باره جامعيّت قرآن مطرح فرموده است، زيرا هدف اصلى امام (ع) اين بوده كه اين نكته را بيان كند كه اگر رسول خدا (ص) از ميان مسلمانان رفته، كتاب جامعى در ميان آنان به يادگار گذارده كه برنامه زندگى معنوى و مادّى، فردى و اجتماعى آنها را در تمام جهات تنظيم و تبيين مى‌كند.

نخست مى‌فرمايد: «او كتاب پروردگارتان (قرآن) را در ميان شما به يادگار گذاشت» (كتاب ربّكم فيكم). [1]

[1] «كتاب» منصوب است به عنوان عطف بيان براى «ما» در جمله (خلّف فيكم ما خلّفت الانبياء) و يا مفعول است براى فعل مقدّر (خلّف) يا (اعنى).