حوادث بيدارگر متوجّه مى‌سازند: پايان زندگى و فناى نعمتهاى مادّى و درد و رنجهاى سنگين و حوادث سخت عبرت‌انگيز. اين تعبيرات، بار ديگر فلسفه حوادث دردناك را در زندگى بشر آشكار مى‌سازد كه اگر اينها نبودند چنان خواب غفلتى جهان بشريّت را فرا مى‌گرفت كه بيدار شدنش بسيار مشكل و بعيد بود. [1]

3- نقش دين در زندگى انسانها

از آنچه در كلام امام (ع) در اين بخش بسيار پر معنى آمده، به خوبى نقش دين در زندگى انسانها آشكار مى‌گردد كه اگر پيامبران نبودند شرك و بت‌پرستى سراسر جهان انسانيّت را فرا مى‌گرفت و شياطين، آنها را از معرفت خدا و بندگى او باز مى‌داشتند، چرا كه عقل انسانها به تنهايى براى تشخيص همه اسباب سعادت و موانع راه كافى نيست. درست است كه عقل نورافكن پر فروغى است ولى تا آفتاب وحى نتابد و همه جا را روشن نسازد تنها با نورافكن عقل كه محيط محدودى را روشن مى‌كند نمى‌توان اين راه بسيار پر خطر و پر فراز و نشيب را طى نمود.

از اين جا روشن مى‌شود كه «برهماييها» كه مسأله بعثت انبيا و ارسال رسل را انكار كرده‌اند، سخت در اشتباهند. اگر عقل انسان، تمام اسرار درون و برون انسان را درك مى‌كرد و رابطه گذشته و حال و آينده را مى‌دانست و در تشخيص خود گرفتار اشتباه نمى‌شد، ممكن بود گفته شود: درك عقل در همه جا و براى همه مشكلات زندگى اين جهان و آن جهان كافى است، امّا با توجّه به محدوديت ادراكات عقلى و فزونى مجهولات نسبت به معلومات (آن هم يك فزونى بسيار عظيم و گسترده) پيداست كه تكيه بر عقل به تنهايى صحيح نيست.

انكار نمى‌كنيم كه «عقل» يكى از حجتهاى الهى است و در همين خطبه‌

[1] شرح بيشتر را در باره اين موضوع مهم در كتاب پيام قرآن، جلد 4، صفحات 440 به بعد مطالعه فرماييد.