در ديگر مثالها، اگر چه ادّعاى اجماع نمى‌كند؛ ولى به صورت ارسال مسلّم ذكر مى‌كند، يعنى آنها را ذكر كرده و اشاره به هيچ مخالفى نمى‌نمايد؛ كه اين مطلب حاكى از عدم وجود مخالف در مسأله مى‌باشد. بنابراين بعيد نيست كه اين قول را قول مشهور، در همه يا بعضى از مثالهاى فوق، بدانيم.

نظريّه دوم:

قول دوم اين است كه تمسّك به حيله‌هاى مذكور در همه جا باطل است، و تنها در موارد ضرورى و ناچارى جايز است.

مثلا اگر كسى مريض است و براى درمان احتياج به پولى دارد كه جز از راه وام ربوى تأمين نمى‌شود؛ تمسّك به حيله‌هاى شرعى براى چنين فردى جايز است.

امّا اگر همين فرد بتواند از راههاى مشروع ديگر، پول فوق را تهيّه كند، حق ندارد به حيله‌هاى ربا تمسّك جويد.

اين قول را مرحوم محقّق اردبيلى و علّامه حلّى در تذكرة الفقهاء پذيرفته‌اند.

مرحوم صاحب حدائق رحمة اللّه به نقل از اين دو بزرگوار چنين مى‌فرمايد:

«و ينبغى الاجتناب عن الحيل مهما امكن، و اذا اضطر يستعمل ما ينجيه عند الله و لا ينظر الى الحيل، و صورة جوازها ظاهرا لما عرفت من علة تحريم الرّبا، فكأنه الى ذلك اشار فى التذكرة بقوله: لو دعت الضرورة