را به شخص دوم قرض مى‌دهد و شخص دوم نيز دو من گندم نامرغوب را به شخص اوّل وام دهد، سپس هر يك، طلبى را كه از ديگرى دارد به او مى‌بخشد. در اينجا نيز رعايت شرط بالا، كه هر يك از اين دو وام بايد مستقل و جدّى بوده و مشروط به ديگرى نباشد، لازم است. [1]

5- راه ديگر اين است كه مقدار كمتر را در مقابل همان مقدار از جنس مقابل معاوضه كنند؛ مثلا يك من گندم مرغوب در مقابل يك من نامرغوب معاوضه شود. سپس مالك گندم نامرغوب، اضافه (يعنى يك من ديگر) را هبه كند. بنابراين صاحب يك من گندم خوب، جنس خود را به يك من گندم نامرغوب مى‌فروشد، سپس مالك گندم نامرغوب، بقيّه گندم را به طرف مقابل مى‌بخشد. [2]

مثال‌هاى پنج‌گانه فوق، طرق مختلفى است كه معمولا براى فرار از رباى معاملاتى استفاده مى‌شود. [3]

مثالهاى حيله رباى قرضى‌

فرار كنندگان از رباى قرضى، به يكى از طرق زير متوسّل مى‌شوند:

1- براى كسى كه بخواهد به ديگرى وام بدهد و سودى هم بگيرد و در عين حال مرتكب رباخوارى نشود، يكى از حيله‌هايى كه غالبا از آن‌

[1]. الحدائق الناّضرة، جلد 19، صفحه 268 و شرح اللّمعه، جلد 3، صفحه 444.

[2]. الحدائق النّاضرة، جلد 19، صفحه 269 و جواهر الكلام، جلد 23، صفحه 396.

[3]. روشن است كه راههاى فرار از رباى معاملاتى، منحصر در موارد پنج‌گانه فوق نيست؛ بلكه موارد مذكور نمونه‌هايى از اين حيله‌هاست.