امّا «تبذير» و «ريخت و پاش» آن است كه آن‌چنان مصرف كنيم كه به اتلاف و تضييع بينجامد؛ مثل اين كه براى دو نفر ميهمان غذاى ده نفر را تهيّه ببينيم، و باقى مانده را در زباله‌دان بريزيم و اتلاف كنيم آن گونه كه بعضى از ثروتمندان مى‌كنند.

ولى ناگفته نماند كه گاه اين دو كلمه در يك معنى به كار مى‌رود و حتّى به عنوان تأكيد پشت سر يكديگر قرار مى‌گيرند.

على عليه السلام طبق آن چه در نهج البلاغه نقل شده، مى‌فرمايد:

ألا و أنّ إعطاء المال في غير حقّه تبذير و اسراف و هو يرفع صاحبه في الدّنيا ويضعه في الآخرة ويكرمه في النّاس ويهينه عنداللَّه‌ [1]

آگاه باشيد مال را در غير مورد استحقاق صرف كردن تبذير و اسراف است، ممكن است اين عمل انسان را در دنيا بلند مرتبه كند امّا مسلّماً در آخرت پست و حقير خواهد كرد؛ در نظر توده مردم ممكن است سبب اكرام گردد، اما در پيشگاه خدا موجب سقوط مقام انسان خواهد شد.

در شرح آيات مورد بحث خوانديم كه در دستورهاى اسلامى آن قدر روى نفى اسراف و تبذير تأكيد شده كه حتّى از زياد ريختن آب براى وضو ولو در كنار نهر آب باشد، نهى فرموده‌اند، و نيز امام صادق عليه السلام از دور افكندن هسته خرما نهى مى‌فرمايد.

گروهى از انديشمندان در دنياى امروز كه احساس مضيقه در پاره‌اى از مواد مى‌شود سخت به اين موضوع توجّه كرده‌اند تا آن‌جا كه از همه چيز

[1]. نهج البلاغه، خطبه 126.