انسان از اين رذائل داشته باشد، تا شكوفه آرامش بر شاخسار دل آشكار گردد.

به تعبير ديگر، اگر يك نظر اجمالى به ريشه‌هاى ناآرامى روح و پريشانى خاطر و اضطرابها و نگرانيها بيندازيم، مى‌بينيم همه آنها از رذائل اخلاقى سرچشمه مى‌گيرد، ولى ياد خدا آنها را مى‌خشكاند و نا آرامى را به اطمينان و آرامش مبدّل مى‌سازد. [1]

در هفتمين و آخرين آيه، به تأثير نماز و روزه در تقويت روح انسان اشاره كرده، مى‌فرمايد: «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از صبر (روزه) و نماز كمك بگيريد! (زيرا) خداوند با صابران است!»

(يا ايُّها الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوةِ انَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرينَ)

در بعضى از روايات اسلامى صبر به روزه تفسير شده است‌ [2] كه يكى از مصداقهاى روشن صبر است، و گر نه صبر مفهوم وسيعى دارد كه هرگونه استقامت در برابر هواى نفس و وسوسه‌هاى شيطان و استقامت در طريق اطاعت پروردگار، و در برابر حوادث ناگوار و مصائب را شامل مى‌شود.

در حديثى از اميرمؤمنان على عليه السلام مى‌خوانيم كه هرگاه كار مهمّى براى او پيش مى‌آمد نماز مى‌خواند، سپس آيه‌

وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوةِ

را تلاوت مى‌فرمود

(كانَ علىٌّ اذا احالَهُ امْرٌ فَزِعٌ، قامَ الَى الصَّلَوةِ ثُمَّ تَلا هذِهِ الْآيَةَ وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوةِ) [3]

اشاره به اين كه نماز به من نيرو مى‌بخشد.

آرى! اين عبادتهاى مهم فضائلى همچون توكّل و شجاعت و شهامت و صبر و استقامت را در وجود انسان زنده مى‌كند، و از رذائل اخلاقى همچون جبن و ترس، ترديد و دو دلى، و اضطراب و نگرانى در برابر حوادث مهم، و دنيا پرستى، دور مى‌سازد؛ و به‌

[1]. براى توضيح بيشتر به تفسير نمونه، جلد 10، ذيل همين آيه مراجعه فرماييد، كه تحليل روشن و مبسوطى در اين زمينه در آنجا آمده است‌

[2]. مجمع البيان، جلد 1، ذيل آيه 45 سوره بقره كه مشابه آيه مورد بحث است؛ و تفسير برهان، جلد 1، صفحه 166، ذيل آيه 153، سوره بقره- در حديثى از امام صادق عليه السلام آمده است كه در ذيل آيه «اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوةِ» فرمود: «الصَّبْرُ هُوَ الصَّوْمُ» (بحارالانوار، جلد 93، صفحه 294)

[3]. اصول كافى، طبق نقل الميزان، جلد 1، صفحه 154