عَلَيْكمْ وَ زادَهُ بَسْطةً فِى الْعِلمِ وَالْجِسْمِ‌ [1])

؛ من گفتم كشتن سبب مى‌شود كه كشتن كم شود (قصاص سبب كاهش آدم كشى است.)، خداوند چنين نازل فرمود: براى شما در قصاص حيات و زندگى است اى صاحبان عقل!»

(وَ لَكُمْ فِى الْقِصاصِ حَياةٌ يا اولِى الْالْبابِ‌ [2]) [3]

4- در حديث ديگرى از همان حضرت آمده است:

يُسْتَدَلُّ عَلى‌ عَقْلِ كُلِّ امْرِءٍ بِما يَجْرى عَلى‌ لِسانِهِ؛

آنچه بر زبان هر كس جارى مى‌شود، دليل بر ميزان عقل اوست!»

باز از همان امام بزرگوار عليه السلام جمله گويا و پر معنى ديگرى در اين زمينه وارد شده است آنجا كه مى‌فرمايد:

«ايَّاكَ وَ الْكَلامَ فى مالا تَعْرِفُ طَرِيقَتَهُ وَ لا تَعْلَمُ حَقيقَتَهُ فَانَّ قَوْلَكَ يَدُلُّ عَلى عَقْلِكَ وَ عبادَتُكَ تُنْبَؤُ عَنْ مَعْرِفَتِكَ؛

بر حذر باش از اين كه درباره چيزى سخن بگويى كه راه و رسم آن را نمى‌دانى و از حقيقت آن آگاه نيستى، زيرا گفتار تو دليل بر ميزان عقل توست، و چگونگى عبادت تو از ميزان معرفت تو خبر مى‌دهد!» [4]

كوتاه سخن اين كه، اهمّيّت زبان و نقش بسيار حسّاس و مؤثّر آن در ساخت شخصيّت بشر و جامعه انسانى بقدرى زياد است كه بر هيچ كس پوشيده نيست؛ به همين دليل، در آيات و روايات اسلامى بازتاب گسترده‌اى دارد و آنچه در بالا آمد تنها بخشى از آن‌بود.

بديهى است نعمتهاى بزرگ الهى سرمايه عظيمى هستند كه خطرات و آفات آن نيز به همان اندازه عظيم است؛ كوهها هر چه عظيمتر و بلندتر باشند بركات و آثار آنها بيشتر است؛ ولى به همان نسبت، سقوط از آنها نيز خطرناكتر مى‌باشد.

معروف است: «در كنار كوههاى بلند درّه‌هاى عميق وجود دارد» و به همين ترتيب در كنار نعمتهاى بزرگ خطرات بزرگى نهفته شده است. نيروى اتم اگر در مسير سازندگى قرار گيرد دنيايى را مى‌تواند آباد كند، و اگر مبدّل به بمبهاى ويرانگر شود قادر است در مدّت كوتاهى جهان را به ويرانى كشاند و از همين جا دريچه‌اى به سوى آفات زبان مى‌گشاييم.

[1]. سوره بقره، آيه 247

[2]. سوره بقره، آيه 179

[3]. بحارالانوار، جلد 68، صفحه 283

[4] و 5. غرر الحكم‌