آفات الِلّسان (خطرات زبان)

همان گونه كه در بالا اشاره شده به همان نسبت كه بركات زبان و آثار سازنده آن زياد است، آفات و گناهانى كه به وسيله آن انجام مى‌گيرد و آثار مخرّبى كه در فرد و جامعه دارد بسيار زياد مى‌باشد.

محقّق بزرگوار مرحوم «فيض كاشانى» در كتاب «المحجّة البيضاء»، و «غزالى» در «احياء العلوم» بحث بسيار مشروحى تحت عنوان گناهان زبان ذكر كرده‌اند، از جمله غزالى بيست نوع انحراف و آفت براى زبان شمرده؛ به اين ترتيب:

1- گفتگو كردن در امورى كه به انسان مربوط نيست (و در سرنوشت او اثر مادّى و معنوى ندارد).

2- بيهوده گويى و پرحرفى‌

3- گفتگو در امور گناه آلود مانند وصف مجالس شراب و قمار و زنان آلوده‌

4- جدال و مراء (منظور از «جدال» جرّو بحث‌هايى‌است كه براى تحقير ديگران انجام مى‌شود، و «مراء» به معنى بحثهايى است كه به عنوان اظهار فضل و برترى جويى است.)

5- خصومت و نزاع و لجاج در كلام‌

6- تكلّف در سخن گفتن و تصنّع در سجع و قافيه پردازى و مانند آن‌

7- بد زبانى و دشنام‌

8- لعن كسى كه مستحقّ لعن نيست‌

9- غنا و اشعار (منظور اشعارى است كه محتواى باطل دارد يا با آهنگ لهوى خوانده مى‌شود.)

10- مزاح و شوخى‌هاى ركيك و زشت‌

11- سخريّه و استهزاى ديگران‌

12- فاش كردن اسرار مردم‌

13- وعده‌هاى دروغين‌

14- دروغ و خبرهاى خلاف گفتن‌