يكديگر و با محيط خارج (جهان)، مصداق آشكار ديگرى از نظام شگفت‌انگيز بدن و جهان آفرينش را به خوبى در مى‌يابيم.

دستگاه شگفت آور بدن در هر قسمت، با يك نظم و برنامه دقيقى اداره مى‌شود و اين موضوع براى كسانى كه با دقّت و فكر كنجكاو و خالى از تعصّب، بيانات مختصر گذشته را مطالعه كنند، مثل روز روشن است كه نشانه آشكارى از مبدأ بزرگ علم و قدرت جهان هستى است.

خلاصه و نتيجه بحث‌هاى گذشته:

تا اينجا بيان قسمتى از مصاديق نظم در جهان آفرينش، پايان پذيرفت‌ [1] و از آنجا كه اين قسمت طولانى، در ميان دو محور اساسى برهان نظم، فاصله‌اى ايجاد كرد، به همين جهت مناسب است كه برهان نظم و نتيجه آن را در چند جمله بصورت خلاصه بيان كنيم.

خلاصه برهان نظم:

هر گاه بخواهيم اين دليل را به صورت صغرى و كبرى در شكل منطقى بررسى كنيم، بايد چنين بگوييم:

صغرى: هنگامى كه موجودات و دستگاه‌هاى مختلف جهان پهناور هستى را مورد مطالعه قرار مى‌دهيم، در مى‌يابيم كه آنها نه تنها در هم و بر هم نيستند، بلكه در تمام گوشه و كنار جهان، از موجودات بى‌نهايت ريز تا كهكشان‌ها و آسمان‌هاى بى‌نهايت وسيع، نظم و حساب دقيقى حكمفرماست؛ سراسر جهان تحت قوانين‌

[1]. مناسب بود در اينجا قسمتى از كارگاه‌هاى فرعى بدن از قبيل چشم، گوش و ... به طور اختصار بيان مى‌شدو شگفتى‌ها و دقايق نظم واسرار حيرت‌انگيز توحيدى آنها نيز تشريح مى‌گرديد، ولى متأسّفانه مقتضيات كتاب ايجاب كرد كه به همين اندازه اكتفا نماييم. اگر توفيق الهى يارى فرمايد در فرصت ديگرى به بحث‌هاى مفصّل‌ترى خواهيم پرداخت.