است، و اولى‌ «ايصال به مطلوب» يعنى رساندن به مقصد. در قرآن مجيد و در اخبار اسلامى هدايت به هر دو معنى آمده است.

از سوى ديگر گاه هدايت تنها جنبه «تشريعى» دارد يعنى از طريق قوانين و دستورات صورت مى‌گيرد و گاه جنبه «تكوينى» دارد يعنى از طريق دستگاه‌هاى آفرينش همانند هدايتِ نطفه به سوى يك انسان كامل، و اين هر دو معنى نيز در قرآن و اخبار آمده، با روشن شدن اقسام هدايت (و طبعاً نقطه مقابل آنها، ضلالت) به اصل مطلب باز مى‌گرديم.

در آيات بسيارى مى‌خوانيم كه هدايت و ضلالت كار خداست؛ بدون شك «ارائه طريق» از سوى خدا صورت مى‌گيرد، چرا كه او پيامبران را فرستاده و كتب آسمانى نازل كرده تا راه را به انسان‌ها نشان دهند.

امّا «رسانيدن به مقصد» به صورت اجبارى مسلماً با اصل آزادى اراده و اختيار سازگار نيست، ولى چون تمام نيروها را كه براى رسيدن به مقصد لازم است خدا در اختيار ما مى‌گذارد و اوست كه توفيقش را شامل حال ما در اين راه مى‌گرداند اين معنى از هدايت نيز به صورتى كه گفته شد از سوى خدا است يعنى به صورت تهيه اسباب و مقدّمات و گذاردن آنها در اختيار بشر.

2- يك سؤال مهم‌

اكنون سؤال مهم اين جاست كه در بسيارى از آيات قرآن‌