سرگشتگان باديه ضلال و حيرت، همان آمده بر مقتضاى نص «وجعل لكم السمع والأبصار والأفئدة قليلا ما تشكرون» -[1] او را در اين عالم سه مجلى بيش نيست، كه در آنجا روى بنمايد و منبع علوم كشفى و مصدر شروح صدرى گردد، و آن همين سه مشعرست كه در اين آيه كريمه بدان اشعار فرموده، چه حروف را به ازاء هر مشعرى از اين مشاعر ثلاثه صورتى خاص و هيكلى معين پرداخته شده، كه در آنجا به آن صورت ظاهر گردد. اولا: صورت كلامى است كه مورد نزول آن سمع است. وثانى: صورت كتابى كه مصدر ظهور آن بصرست. وثالث: صورت معنوى لبابى كه محل بروز آن فؤاد است. چون اين مقدمه روشن گشت، ببايد دانست كه هر صورتى از اين صور ثلاثه ماده خاص دارد، كه به منزله هيولى اين صورت مى شود، و مبدأ تقويم و منشأ تفاصيل او همان مى گردد، چنانچه صورت هوايى در صورت كلامى، و نقطه ضيائى در صورت كتابى، و وحدت اصلى در صورت لبابى،و از اين صور ثلاثه آنچه تعلّق به طرف ولايت دارد، و زبان حكمت نشانش هيكل كتابى است، كه اصل آن نقطه است. ولهذا از وجهى نقطه مبدأ وجود حرف واقع گشته، و از وجهى ديگر همو مبدأ تميز او و علم بدان. و از اينجا روشن گشت، وجه اختصاص نقطه به حضرت ولايت شعارى اميرى ـ سلام الله عليه وعلى آله ـ چنانچه عبارت حقايق نشانشان بدان اشاره فرموده.

[وجوه تحقيق حديث]

چون اين مقدّمه روشن شد، وقت آمد كه شروع در وجوه تحقيق آن كرده شود، و بنياد از وجهى كه به زبان ابناء زمان نزديك تر است نهاده، تا واردان بوادى بعد را سنّت انس شود،