اسماعيل بن محمّد حسين خواجويى (م 1173 ق)

وى از حكيمان و متكلّمان بزرگ شيعه است كه در فقه و حديث و تفسير نيز تبحّر بسيار داشت. او در درايه و رجال نزد محمّد جعفر بن محمّد طاهر كرمانى اصفهانى درس خواند و سلسله اجازه‌اش به فاضل هندى مى‌رسد. ملّا محمّد مهدى نراقى (م 1209 ق) و آقا محمّد بيدآبادى و ابوالقاسم مدرّس اصفهانى و ملّا محراب، عارف مشهور، از شاگردان او هستند. وى نزد پادشاهان، محترم و نسبت به اهل بيت عليهم السلام، ولايى خالص بود. خواجويى در شعبان سال 1173، درگذشت و در تخت فولاد اصفهان، دفن گرديد.

سيّد محسن امين، درباره او مى‌گويد: «حدود يكصد و پنجاه تأليف در علوم مختلف دارد كه بيشتر آنها از نسخه اصل، فراتر نمى‌رود، بجز شرح الأربعين او كه گفته‌اند همه‌اش متقن و متين است».

امين همچنين مى‌افزايد: «وى، سند خود به روايات را، چنان كه روش معمول مؤلّفان شرح اربعين است، در ابتداى شرح اربعين خود ذكر نكرده است و به خاطر ترك اسناد خود به معصومان عليهم السلام، عذر خواسته است، عذرى نامناسب».[1]

از آثار اوست:

- الأربعون حديثاً

- بشارات الشيعة

- تعليقات على شرح الاربعين حديثاً (از شيخ بهايى)

- حاشيه بر تهذيب الأحكام‌

- شرح دعاء الصباح (شرح حديث «ما من أحد يدخله عمله الجنة ...»)

- شرح حديث «إنّهم يأنسون بكم فإذا غبتم عنهم استوحشوا»

[1]. أعيان الشيعة، ج 3، ص 402- 403.