شيعيان، ده‌ها كتاب را به نگارش «چهل حديث»، اختصاص دهند. اين كتاب‌ها در موضوعات متنوّع، اعم از اصول اعتقادى، مناقب اهل بيت عليهم السلام، آداب و اخلاق، احكام و ... تدوين شده است. برخى از اين كتاب‌ها توسّط مؤلّفان، با عنوان خاصّى نام‌گذارى شده‌اند و پاره‌اى ديگر، نام خاصى ندارند، بلكه با عنوان عام «الأربعون حديثاً» يا «چهل حديث» خوانده مى‌شوند.

شيخ آقا بزرگ، در الذريعة، تعداد بسيارى از اين كتاب‌ها را نام برده است.

در قرن دوازدهم و سيزدهم نيز بخشى از همّت عالمان شيعه به تدوين يا شرح چهل حديث صرف گرديده كه تعدادى از آنها را شناسايى و به ترتيب زمانى، معرّفى مى‌كنيم:

قرن دوازدهم‌

1. الأربعون حديثاً (مدراج اليقين فى فضائل أمير المؤمنين)، از سليمان بن عبد اللَّه ماحوزى (م 1121 ق). چهل حديث منتخب از كتب اهل سنّت در فضيلت امام على عليه السلام است كه هر يك به طور مفصّل، شرح گرديده است.[1]

2. الأربعون حديثاً فى الطب (الأربعين الطبية)، از محمّد شريف بن محمّد صادق خاتون آبادى (م بعد از 1121 ق). اين مجموعه شامل احاديث مربوط به پزشكى با شرح و بيان كامل است.[2]

3. الأربعون حديثاً، از على بن حسين جامعى عاملى (نگارش 1124 ق).[3]

21

[1]. فهرست نسخ خطّى كتاب‌خانه آية اللَّه مرعشى، ج 1، ص 186( ش 169)؛ الذريعة، ج 20، ص 238.

[2]. الذريعة، ج 1، ص 418.

[3]. وى مفسّر، فقيه و اصولى شيعه است كه در علوم عقلى نيز مهارت كامل داشته است. وى از سيّد نعمة اللَّه‌جزايرى روايت مى‌كند و دو برادرش حسن( م 1130) و محيى الدين، از او روايت مى‌كنند. عمده آثار او در فقه و تفسير است( موسوعة طبقات الفقهاء، ج 12، ص 218؛ أعيان الشيعة، ج 8، ص 201؛ طبقات أعلام الشيعة، ج 6، ص 511).