فصل يكم: كليات‌

وضعيت فرهنگى- اجتماعى شيعه در سده‌هاى دوازدهم و سيزدهم‌

دوره صفويه‌

نسبت صفوى در نام پادشاهان سلسله‌اى كه به كوشش شاه اسماعيل در سال 905 ق، تأسيس شد، از نام جدّ اين دودمان، يعنى شيخ صفى الدين ابو اسحاق اردبيلى (650- 735 ق) گرفته شده است. بررسى تحوّلات فرهنگى، اجتماعى و سياسى ايران در دوره پادشاهان مختلف اين سلسله از آغاز تا انجام، از چارچوب اين نوشتار، خارج است؛ زيرا مقطع زمانى مورد بحث ما تنها دو قرن دوازدهم و سيزدهم (از سال 1112 تا 1312 ق) است. بر اين اساس، تا زوال كامل سلسله صفوى كه در 24 شوّال 1148، با تاج‌گذارى نادر شاه افشار رخ داد، 36 سال از اواخر دوره حكومت صفوى به بحث ما مربوط مى‌شود.

سه، چهار دهه آخر حكومت سلسله صفويه نيز شاهد تحوّلات فرهنگى، اجتماعى‌اى بوده است كه البته بخشى از آن ريشه در گذشته اين حكومت دارد و از اشاره به آن گريزى نيست. در دوره صفويه، با تبليغ و تلاش مستمر شيعى، تشيّع به صورت مذهب رسمى و واحد ايران در آمد و درميان مردم، جايگاه ويژه خود را يافت. در اين دوران، با شكل‌گيرى حوزه علميه اصفهان، مهاجرت دانشمندان شيعى جبل عامل به ايران و رواج تحقيق و گفتگوهاى علمى مستمر، ابعاد اعتقادى، فقهى و