4. فقط با افرادى كه اهداف مشابهى مانند تو دارند، بيرون برو؛ چون حفظ نظام ارزشى را براى تو آسان مى‌كند.

5. نياز عشق خود را بشناس. شناخت نقاط آسيب‌پذير خود، تو را از اشتباهات جدّى حفظ مى‌كند.

6. معيار خود را در سطحى بالا قرار ده و قبل از آن كه اوضاعْ حاد شود، آن را معيّن كن.

در موارد شش گانه بالا، به ترتيب از: حجاب و پوشش، مشروبات الكلى، خلوت نكردن با نامحرم، دوستان ناباب، نقطه ضعف شخصى هر فرد، و بالا بردن سطح معيار، سخن به ميان آمده است كه هر كدام از اين مهارت‌ها به نوعى، در دينْ مطرح شده‌اند.[1] در نمونه ديگرى نيز چنين آمده است: «رسانه، دوستان و خودت را نيز فراموش نكن؛ اينها چيزهايى هستند كه انسان را به فعاليت جنسى، مجبور مى‌كنند ...». در اين توصيه، به نقش رسانه‌هاى مكتوب، شنيدارى و تصويرى در تضعيف خويشتندارى اشاره شده است.

مهارت نه گفتن‌

بحث مهمّ ديگرى كه در همين زمينه در غربْ مظرح شده، آموزش «مهارت‌هاى نه گفتن (Refusal Skills)» است.[2] بررسى‌ها نشان داده كه بسيارى از افراد، بدين خاطر خويشتندارى خود را از دست مى‌دهند كه‌

[1]. ديدگاه دين را درباره اين مهارت‌ها، در كتاب زير بخوانيد: پژوهشى در فرهنگ حيا، عبّاس پسنديده، قم: دار الحديث، 1383

[2]. در اين باره، رجوع كنيد: مشاوره جنسى و نه گفتن در مواقع حسّاس، بهروز بيرشك و نورمحمّد بخشانى، تهران: انستيتو روان‌پزشكى تهران و مركز همكارى‌هاى مشترك سازمان جهانى بهداشت در بهداشت روان، 1383