مثلًا، كشته باشد، گفته‌اند كه مى‌بايد وارث او را اعلام نمود كه: من، پدر تو را كُشته‌ام. اگر خواهى، مرا در عوض بكُش يا ديه بگير. و اگر عفو كنى، اختيار دارى.

و علما، در توبه مُبعّضه (يعنى آن كه از بعضى معاصى توبه كند)، اختلاف نموده‌اند و شايد كه صحيح بودنش ظاهرتر باشد. و همچنين در توبه مُجمله كه معاصى را به تفصيل، ذكر نكند و دليلى بر آن كه تفصيل معاصى شرط باشد، ظاهر نيست. و غسل توبه در توبه كفر و كبائر و صغائر، موافق مشهور ميان علما، سنّت است.

و توبه، واجب فورى است؛ يعنى بعد از معصيت، بى فاصله، واجب مى‌شود؛ امّا اگر كسى تأخير كند، در هر وقت كه به جا آورد، قبول مى‌شود، مادام كه احوال آخرت را يا حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله و امير المؤمنين عليه السلام را در وقت مُردن نبيند، و بعد از معاينه، توبه قبول نيست.

[آخرين فرصت براى توبه‌]

و كلينى رضى الله عنه از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده‌اند كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه توبه كند پيش از مُردنش به يك سال، خداى تعالى، توبه او را قبول مى‌كند. بعد از آن فرمود: به درستى كه يك سال، بسيار است. كسى كه توبه كند[1] پيش از مُردنش به يك ماه، خداى تعالى، توبه او را قبول مى‌كند[2]. بعد از آن فرمود كه: يك ماه، بسيار است. كسى كه توبه كند پيش از مُردنش به يك هفته، خداى تعالى، توبه او را قبول مى‌كند. بعد از آن فرمود كه: يك هفته، بسيار است. كسى كه توبه كند پيش از مُردنش به يك روز، خداى تعالى، توبه او را قبول مى‌كند. بعد از آن فرمود كه:

يك روز، بسيار است. كسى كه توبه كند قبل از معاينه، خداى تعالى، توبه او را قبول مى‌كند.[3] و معنى معاينه، قبل از اين مذكور شد، و ابن‌بابويه رحمه الله در فقيه، اين حديث را با اندك تغييرى روايت كرده.[4]

[فضيلت توبه‌]

و از جمله احاديث كه در باب توبه وارد شده، روايت كرده است محمّد بن يعقوب كلينى رضى الله عنه از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام فرمود كه: خداى تعالى، دوست مى‌دارد بنده‌اى را به آن كه طلب‌

[1]. ب:« مى‌كند».

[2]. ب:-« بعد از آن فرمود: به درستى كه يك سال، بسيار است. كسى كه توبه كند پيش از مُردنش به يك ماه، خداى‌تعالى، توبه او را قبول مى‌كند».

[3]. الكافى، ج 2، ص 440، ح 2.

[4]. كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 133، 351.