نعمت‌هاى بهشتى به آنان بخشيده بود، با چشم خويش ديدند و امام عليه السلام منازل و جايگاه‌هايشان را به آنها نشان داد[1].[2] گفتنى است كه حديثى از امام على عليه السلام در پاسخ جاثليق، نقل شده كه مؤيّد اين نظريّه است، با اين تفاوت كه ايشان دنيا را در دل آخرت و آخرت را محيط بر دنيا معرّفى مى‌نمايد. روايت، اين گونه است كه جاثليق از امام على عليه السلام در باره بهشت مى‌پرسد: «آيا بهشت در همين دنياست، يا در آخرت است؟» و ايشان مى‌فرمايد:

الدُّنيا فى الآخِرَةِ وَ الآخِرَةُ مُحيطَةٌ بِالدُّنيا.[3]

دنيا در [دل‌] آخرت است و آخرت، محيط بر دنياست.

بنابر اين، هر چند دليل قاطع و روشنى كه مكان بهشت جاويد را به طور دقيق مشخّص كند، در دست نيست؛ ولى ظاهراً نظريّه سوم، به واقع، نزديك‌تر است. بر اساس اين نظريّه، بهشت برزخى، بخش كوچكى از بهشت جاويد است كه در اختيار صالحان قرار مى‌گيرد؛ امّا پس از رستاخيز، آنان به جايگاه اصلى و دائمى، منتقل مى‌گردند، و همچنين است دوزخ برزخى.

گفتنى است كه اين برداشت، با احاديث ثواب و عقاب در برزخ، كاملًا هماهنگ است.

[1]. الخرائج و الجرائح: ج 2 ص 847 ح 62، بحار الأنوار: ج 44 ص 298 ح 3.

[2]. پيام قرآن: ج 6 ص 341- 343.

[3]. ر. ك: ص 68 ح 39.