كرد كه دو اثر اخير، منتشر شده‌اند. در كتاب‌ النوادر، حسينى روايات كتاب‌ الأشعثيّات‌ را به طريق ابو المحاسن عبد الواحد بن اسماعيل رويانى (م 501 ق) به نحو اجازه و سماع از ابو عبد اللَّه احمد بن حسن بكرى، از ابو محمّد سهل بن احمد ديباجى (راوى كتاب‌ الأشعثيّات‌)، از محمّد بن محمّد بن اشعث به طريق اجازه و سماع روايت نموده است.[1] علّامه حلّى در اجازه معروف خود به بنو زهره، به طريق ديگرى نيز جز آنچه ضياءالدين حسينى در النوادر آورده، اشاره كرده است.[2]

ابن حمزه، فقيه و محدّث امامى‌

از ديگر عالمان امامىِ قرن ششم كه از وى آثار چندى بر جا مانده است، مى‌بايد به عماد الدين ابو جعفر محمّد بن على طوسى مشهدى مشهور به «ابن حمزه» اشاره كرد. منتجب الدين، وى را فردى فقيه، عالم و واعظ توصيف كرده و از آثار وى به‌ الوسيلة، الواسطة، الرائع فى الشرايع‌، المعجزات‌ و مسائل فى الفقه‌ اشاره كرده است.[3] ابن شهرآشوب به وى اشاره نكرده است. اين نكته تنها مى‌تواند به دليل عدم ملاقات بين اين دو باشد؛ چرا كه ابن شهرآشوب، در نگارش كتاب‌ المناقب‌، اهتمام خاصى به ذكر مصادر امامى و غير امامى داشته و با اين حال، از ابن حمزه يادى نكرده است. او در كتاب‌ معالم العلماء نيز مدخلى را به وى اختصاص نداده است.

در مورد تاريخ تولّد و وفات ابن حمزه در منابع، سخنى گفته نشده است و تنها با كمك اطلاعاتى كه در كتابش ذكر شده است، مى‌توان نكاتى در اين باب دريافت. البتّه ابن طاووس از حيات وى در سال 566 ق سخن گفته است كه با توجّه به حوادث‌

[1]. در اين مورد، ر. ك: النوادر، راوندى، ص 82 و 83. در مورد اهمّيت كتاب الأشعثيّات و طرق روايت آن، ر. ك: همان، ص 60 به بعد؛ طبقات أعلام الشيعة( ثقات العيون)، ص 168.

[2]. بحار الأنوار، ج 107، ص 132.

[3]. الفهرست، منتجب الدين، ص 164. كتاب‌هاى الوسيلة إلى نيل الفضيلة و الواسطة از آثار موجود فقهى وى هستند. در كتب فقهى به اين عالم با عنوان« ابن حمزه» اشاره مى‌شود( ر. ك: روضات الجنّات، ج 6، ص 262- 266). ابن طاووس از كتاب الوسيلة استفاده كرده و نقلى از آن آورده است( ر. ك: كتاب‌خانه ابن طاووس، ص 97- 596).