2. در شرح حال محمّد بن بحر رُهَنى، نكات جديدى بجز آنچه نجاشى گفته، آمده است. محمّد بن بحر رهنى، از عالمان و محدّثان به‌نامِ دوره غيبت صغرى است.

آثار وى در مورد غيبت، مورد استفاده شيخ طوسى و صدوق در تأليف كتاب‌هايشان در موضوع غيبت بوده است. ابن شهرآشوب درباره وى، چنين نوشته است:

أبو الحسين محمّد بن بحر الرهنى السجستانى المتكلّم يتّهم بالغلوّ، و له نحو من خمسمئة مصنّف و رسالة. و كتبه بخراسان، فمنها: كتاب الفرق بين الآل و الامّة، البرهان السديد من عون المديد، الطلاق‌، المبسوط فى الصلاة، التكليف و الوضيف‌، إثبات الإمامة، الردّ على من أنكر الإثنى عشر و معجزاتهم‌، كتاب الحجّة فى إبطاء القائم عليه السلام‌، مجلس الرهنى‌، المساواة و المقابلة، التلخيص و التلخّص فى التفسير، المثل و السير و الخراج‌، القواعد، مرج البهاء و روض الضياء، المناسك‌.[1]

نجاشى تقريباً به بيشتر اين آثار، اشاره نكرده است.

در مورد غلوّ نسبت داده شده به رهنى نيز بايد گفت كه در قرن چهارم، جامعه اماميه داراى دو مكتب عمده كلامى بوده است: مكتب خراسان و مكتب بغداد. ظاهراً عالمان مكتب خراسان (چون: كشّى، عيّاشى و فضل بن شادان) در مورد علم ائمّه معتقد به اكتسابى بودن آن و منكر علم غيب ائمّه بوده‌اند و معتقد بوده‌اند كه ائمّه خود را از طريق مطالعه كتب برجامانده از امامان پيشين به دست مى‌آورده‌اند،[2] در حالى كه علماى بغداد، علم غيب ائمّه (مفهوم محدَّث بودن ائمّه) را قبول داشته، علم ائمّه را لدنّى و غير اكتسابى مى‌دانسته‌اند.

با توجّه به اين، عالمان خراسان، كسانى را كه به ائمّه علم غيبْ نسبت مى‌دادند، «غالى» معرفى مى‌كردند. نخستين اثر رجالى شيعه را عالمى از مكتب خراسان به نام ابوعمرو كشّى تأليف نمود. اين كتاب به دست عالمان مكتب بغداد رسيد و آنها مطالب آن را در كتب خود درج نمودند؛ امّا به اين مسئله (غلو) توجّهى نكردند. به‌

[1]. معالم العلماء، ص 96.

[2]. براى آگاهى از احاديث منقول از مكتب خراسان در مورد انكار علم غيب ائمّه، ر. ك: الأمالى، مفيد، ص 23.