شد. از اين كتاب با عنوان‌ الرجال‌[1] و الأبواب‌، ياد شده‌[2] و انتساب آن به شيخ طوسى، معروف بلكه متواتر است.

نسخه چاپى‌ رجال الطوسى‌، شامل مقدّمه محقّق، مقدّمه مؤلّف و اصل كتاب است.

در مقدّمه محقّق، به پيشينه دانش رجال و تأليفات مهمّ رجالى؛ بويژه‌ رجال‌ نجاشى، فهرست‌ و رجال‌ طوسى، اشاره شده و ويژگى‌هاى‌ رجال‌ طوسى، بيان شده است. مقدّمه مؤلّف، به انگيزه تأليف و موضوع كتاب و سامان و ترتيب آن، اختصاص دارد. به موجب اين مقدمه، شيخ طوسى به درخواست شيخى فاضل كه ناشناخته است، به اين تأليف دست زده است. بخش عمده اين كتاب، شامل اسامى رجالى است كه از پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمه عليهم السلام تا زمان حضرت قائم عليه السلام، بى واسطه روايت كرده‌اند. پايان‌بخش كتاب، يادكرد از كسانى است كه يا در دوره غيبت به سر برده‌اند يا معاصر راويان حديث بوده‌اند، ولى از ائمه عليهم السلام روايت نكرده‌اند.[3] شيخ طوسى متذكّر شده اين پردازش بر پايه ترتيب حروف الفبا از همزه تا ياء، انجام گرفته است. وى در تأليف اين كتاب، رجال ابن عقدة را- كه به اصحاب امام صادق عليه السلام اختصاص داشت- اصل قرار داده و اصحاب ساير ائمه عليهم السلام را بر آن افزوده است.[4] اصل كتاب، در سه قسمت سامان يافته است: قسمت اوّل، كسانى كه از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت كرده‌اند؛ قسمت دوم، كسانى كه از ائمه عليهم السلام روايت كرده‌اند؛ و قسمت سوم، كسانى كه هر چند در عصر پيامبر و ائمه بودند، از آنها بى واسطه روايت نكرده‌اند و نيز كسانى كه پس از عصر ائمه عليهم السلام زندگى مى‌كردند.

ملاك طوسى در ترتيب الفبايى، حرف اوّل اسم است. شمار راويان نام برده در

[1]. رجال النجاشى، ص 403؛ الفهرست، طوسى، ص 242؛ معالم العلماء، ص 159؛ بحار الأنوار، ج 1، ص 7.

[2]. الفوائد الرجالية، ج 2، ص 228؛ الذريعة، ج 1، ص 73.

[3]. رجال الطوسى، ص 17.

[4]. همان، ص 17.