كتاب‌هايى از قبيل‌ بحار الأنوار و عيون المعجزات‌ است. براى نمونه، در احوال حضرت حجّت عليه السلام، به كيفيت ظهور او و رجعت پيامبر خدا و ائمه عليهم السلام پس از آن، اشاره شده است.

13. تاريخ قم‌

مؤلّف: حسن بن محمّد بن حسن كاتب قمى‌

مترجم: حسن بن على بن حسن عبد الملك قمى‌

تصحيح و تحشيه: سيّد جلال الدين تهرانى‌

ناشر: چاپ‌خانه مجلس شورا، تهران، 1333 ش (چاپ دوم: توس، تهران، 1361).[1] در تحقيق كتاب، از نسخه‌اى كه در سال 1001 ق، تحرير شده، استفاده شده است.[2] اين كتاب در سال 378 ق، به تشويق صاحب بن عَبّاد، وزير فخر الدوله ديلمى، به عربى تأليف شد[3] و در سال‌هاى 805 و 806، توسّط حسن بن على بن حسن بن عبد الملك قمى، به فارسى برگردانده شد.[4] آنچه از اين كتاب باقى مانده، بخشى از همين ترجمه است.

نسخه چاپى در يك مجلّد، شامل مقدّمه مترجم، مقدّمه مؤلّف و اصل كتاب است. در مقدّمه مترجم، به انگيزه ترجمه اشاره شده است. مقدّمه مؤلّف به فضائل و مناقب و خدمات دينى و دنيوى صاحب بن عبّاد، عوامل و موجبات تأليف‌ تاريخ قم‌، و معرّفى ابواب آن، اختصاص دارد. به موجب اين مقدّمه، سه عامل در تأليف اين كتاب، نقش داشته است: يكى رسالت فرهيختگان هر عصر كه بايد ميراث زمان خود را ثبت كنند تا آن را به ديگران برسانند و نام خود را جاودانه سازند. ديگرى، فقدان كتاب‌

[1]. گفتنى است در سال‌هاى اخير، دو تصحيح ديگر نيز از اين كتاب، منتشر شده است: يكى توسط دارالتحقيق آستانه مقدّسه قم( قم: زائر، 1385) و ديگرى توسط محمّد رضا انصارى قمى( قم: كتاب‌خانه آية اللَّه مرعشى، 1386).

[2]. تاريخ قم، ص 1.

[3]. تاريخ قم، ص 4 و 5.

[4]. همان، ص 2 و 3، مقدّمه مترجم.