شيخ مفيد در اين كتاب، طبقه‌بندى و ساماندهى خاصّى را به كار نبسته است؛ ولى چنان كه گذشت، با تأمل در مطالب كتاب، مى‌توان پى برد كه آن را در دو بخش سامان داده است. در نسخه چاپى، مطالب كتاب تحت عناوين فرعىِ خاصّى كه معمولًا با عبارت «فصل» همراه است، طبقه‌بندى شده است. عناوينى چون: القول فى اختلاف الامّة، إختلاف الفِرَق، رأى المعتزلة، رأى الحشوية، رأى المرجئة و اصحاب الحديث، رأى الخوارج، رأى الشيعة، دلائل عصمة أمير المؤمنين، نظرةٌ فى النصوص، و نيز مطالبى چون: نحوه بيعت مسلمانان با سه خليفه اوّل و تفاوتش با بيعت آنان با امام على عليه السلام، موضع امام على عليه السلام در برابر فتنه عثمان، برخى از خطبه‌هاى امام على عليه السلام مانند خطبه شقشقيه و خطبه روز بيعت مسلمانان با او، نامه‌هاى آن حضرت به مردم كوفه و بصره و ....

كتاب‌ الجمل‌ ارزش تاريخى فراوان دارد؛ چرا كه به احتمال زياد، مؤلّف از منابع و تك‌نگارى‌هاى بسيارى استفاده كرده كه بيشترشان ناياب‌اند، مانند: كتاب‌ الجمل‌ ابو مخنف، كتاب‌ الجمل‌ مدائنى، كتاب‌ الجمل‌ ثقفى، كتاب‌ الجمل‌ شيخ صدوق، دو كتاب مقتل طلحة بن عبد اللَّه‌[1] و الجمل‌ واقدى‌[2] و ....[3] مؤلّف در جاىْ جاى كتاب؛ بويژه در بخش نخست آن، با ديدگاه كلامى، به نقد اخبار و گزارش‌هاى تاريخى و نيز ديدگاه‌هاى مذاهب پرداخته است. از اين رو، الجمل‌ مفيد افزون بر ارزش تاريخى، در زمينه تبيين و نقد مباحث و ديدگاه‌هاى كلامى و نقد الحديث؛ بويژه نقد اسنادى‌[4] و فقهى، نيز ارزشمند است.

روايات و اخبار كتاب، گاه مرسل و گاه مسند نقل شده‌اند و بسيارى از آنها از منابع و طرق اهل سنّت، روايت گرديده‌اند.[5] شيخ مفيد در اخبار مربوط به جنگ‌

[1]. الجمل، ص 206.

[2]. همان، ص 200، 221.

[3]. مقالات كنگره شيخ مفيد، ج 1، ص 242؛ تراثنا، ش 3، ص 48- 51.

[4]. الجمل، ص 206، 226.

[5]. همان، ص 206.